• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Oko-uchem. Sztuka wyższa przeklinania

Jerzy Snakowski
17 czerwca 2013 (artykuł sprzed 10 lat) 
Najnowszy artykuł na ten temat Oko-ucho. Pożegnanie z tytułem i czytelnikami
Jakich słów wolno używać panu od opery? Najgorsze przekleństwa, jakie powinny być mi znane, bo padają ze scen Opery Bałtyckiej czy La Scali to włoskie "maledizione!" – "przekleństwo". Jakich słów wolno używać panu od opery? Najgorsze przekleństwa, jakie powinny być mi znane, bo padają ze scen Opery Bałtyckiej czy La Scali to włoskie "maledizione!" – "przekleństwo".

Temat przekleństw, co prawda, poruszyłem już w felietonie o wulgaryzmach w teatrze, ale to, co słychać dookoła sprawia, że jest on jak Lenin - wiecznie żywy. Z przyjemnością więc do niego wracam.



Czy człowiek kulturalny może przeklinać?

Ironicznie (acz chyba nieudolnie, bo wielu oskarżyło mnie o herezję) prosiłem wówczas o litość nad słowami wulgarnymi i niezbyt częste ich wymawianie, by nie straciły siły rażenia. Okazało się, że to temat, który ponoć mi nie przystoi, bo jak czytałem w komentarzach, pan od opery i kultury wysokiej oraz wykładowca - wzór dzieci i młodzieży nie powinien pochylać się nad takimi słowami i raczyć nimi tych, którzy go czytują. Wbrew temu nie zamierzam chować głowy w piasek i z przyjemnością (tak, z przyjemnością) doń wracam.

A to choćby dlatego, że do końca nie wiem, o jakich słowach właściwie mowa. Co podchodzi pod kategorię "mięcho" vel "łacina" (jakież staromodne określenia!). I jakich słów wolno używać panu od opery? Najgorsze przekleństwa, jakie powinny być mi znane, bo padają ze scen Opery Bałtyckiej czy La Scali to włoskie "maledizione!" - "przekleństwo". Państwo wybaczą, ale gdy nawet będę pilotował walący o ziemię samolot nie zhańbię się żadnym "maledizione!".

Toć już bardziej więdną uszy od słynnego "karramba!" Szpiega z Krainy Deszczowców. Choć Teatr Wielki w Poznaniu nauczył mnie nowego słówka. Wystawiając operę "Dzień świra" zaserwował taką ilość wulgaryzmu na "k" (i nie było to "karramba"), że panie w etolach i panowie w smokingach gremialnie opuszczali zbrukane mury świątyni sztuk, klnąc zapewne w bardziej kulturalny sposób. Czyli właśnie "maledizione!".

Co jest zatem w moich ustach wulgaryzmem? Niedawno dostałem reprymendę od uczestnika mojej prelekcji, za to, że w obecność jego przytomnych duchem dzieci użyłem słów "ruja i porubstwo". Mówiłem wtedy o seksualnych ekscesach w którejś z oper (bo opery też o tym czasem są) i wydawało mi się, że używam wyrazów, które wulgarnością nie pachną.

Ba! Przecież to wręcz klasyka, cytat z samego mistrza Sienkiewicza, który tymi słowami pogardliwie określił twórczość ówczesnego enfant terrible, czyli Przybyszewskiego. Wydawało mi się wówczas, że nie ma nic zdrożnego ani w "rui", ani w "porubstwie", tym bardziej że ulica, po której chadza ów uczestnik z dziećmi, służy całym arsenałem określeń znacznie gorszych. Ale uczestnik był tak sugestywny i kulturalny w wykładaniu swych racji, że straciłem pewność.

Słowa robią kariery. "Ruja i porubstwo" widocznie ją zakończyły i stoczyły się do rynsztoka, co musiałem przeoczyć. Nowe za to krążą wokół, wwiercając się do naszego słownika niczym pasożyty. Zapuszczają korzenie tak głęboko, że kolejne pokolenia zasiadające w Radzie Języka Polskiego uznają je za naturalne i oficjalnie wpisują w rejestr słów polskich. Takim słowem ma szansę stać się "zaje...cie". No właśnie! Cały czas mam problem z wyartykułowaniem go. A napisanie przychodzi jeszcze trudniej.

Jeszcze jakiś czas temu funkcjonował w wygładzonej, rzec by można salonowej wersji - "zajefajnie". Akurat "fajnie" też nie lubię i nie używam, ale to proszę wpisać w poczet moich dziwactw. Dziś już niemal nikt nie bawi się w eufemizm. Mówi się wprost. Słowo to stało się słowem szalenie ważnym. Wyznacza granicę wartościowania. Acz wartościowanie to jest bardzo skromne, przypominające raczej proceder Rzymian wobec tych, co na arenie czekali na wyrok - kciuk w górę, kciuk w dół, zwane dziś lajkowaniem. Bo granice opisu wartości mieszczą się dziś zaledwie pomiędzy dwoma słowami: "masakra" i owym niedającym mi się wymówić "zaje...". Żadnych odcieni. Żadnych subtelności.

Sprzeciwić się? Zignorować? Cóż, w przypadku "zaje..." sprawa wymknęła się spod kontroli i słowo urosło w siłę. Ale uważam, że należy (proszę wybaczyć górnolotność) walczyć. Tak jak walczy się z każdym chwastem, który ma prawo bytu, jako wytwór Boga czy ewolucji, ale jego obfitość zagraża cywilizacji. A jak? Dając przykład? Nuda. Zresztą niech rzuci kamieniem...

Bardziej skuteczną jest metoda miecza - "kto mieczem wojuje, od miecza ginie". A że można, niech posłuży przykład sympatycznej starszej pani, której nie jest wszystko jedno. W przerwie koncertu prowadziliśmy przemiłą konwersację nad wyższością Mozarta nad Beethovenem. Ot, taki kurtuazyjno-wykształciuchowy bełkocik. W nasze zachwyty i veta nad wiedeńskimi klasykami, co rusz uderzały słowa skrajnie niecenzuralne - to stojąca obok grupa licealistów przywoływała imię najstarszego zawodu nadaremno.

Nie pomagały gniewne spojrzenia (o ludzka naiwności - walczyć ze złym spojrzeniem!). Moja subtelna niczym Mozart prośba "czy możecie przestać przeklinać?" również była przejawem słabości. "Bo co?" - spytał jeden z pryszczatych. "Bo troszkę, kurwa, kultury!" - odparowała miła starsza pani, której słowa zagrzmiały niczym V symfonia jej ukochanego Beethovena. Zaległa cisza. Czyli jednak Beethoven lepszy do Mozarta. Starsza pani wygrała.

O autorze

autor

Jerzy Snakowski

- Oko-uchem to rubryka, w której autor, wykładowca Akademii Muzycznej w Gdańsku, autor show popularyzującego teatr operowy pt. "Opera? Si!", dzieli się z naszymi czytelnikami swoimi spostrzeżeniami na temat trójmiejskiej kultury i nie tylko. Więcej o autorze: www.snakowski.pl

Opinie (64)

  • jesteśmy tacy, jak mówimy (m.in.) (1)

    Przed wojną kultura obowiązywała ludzi z tzw. towarzystwa. Ale podczas wojny i (więcej) po wojnie ludzie bardziej nobilitowani, kulturalni etc. znaleźli się na Sybirze, w Kazachstanie i innych temu podobnych miejscach oraz na Zachodzie. A kto głównie został w Polsce? Potomkowie chłopów i klasy robotniczej rządzeni przez jedynie słuszną partię będącą na usługach Wielkiego Brata ze wschodu. Czyli przedwojenna hołota i takie są jej obyczaje. Amen.
    Dlatego dyskusja, czy stosować obyczaje hołoty jest dla mnie żenująca i nierozsądna.

    • 8 2

    • dokładnie, dokładnie tak

      • 0 0

  • co to za usprawiedliwienia teraz nawet gówniarstwo 5letnie przeklina i to dzieki wam za wychowanie bzstresowe!! (1)

    • 4 1

    • Nie wychowanie bezstresowe, tylko bezstresowe pokazywanie durniów w telewizji, którzy jak nie przeklną, kurde, to nie ma śmiechu. A potem taka mama i tato nawalają wulgaryzmami jak z karabinów maszynowych, to jak ma pięciolatek nie przeklinać, jak tylko to słyszy? Papuguje.

      • 3 0

  • Pani wielbicielka Beethovena dowcipna, zaskoczyła małolatów i zmusiła ich na 10 sek. do myślenia.

    Ale nie ma to żadnego związku z epatowaniem wulgarnością w tzw. sztuce i w życiu codziennym.

    Wańkowicz kiedyś się założył, że powie publicznie, na jakiejś prelekcji, słowo *pupa. (Podkreślam: założył się. Tak było to niezwykłe.) Zrobił to w sposób dowcipny, przemyślany, nie wulgarny, nie obrażający słuchaczy i zakład wygrał. Ale Wańkowicz to nie małolat z ulicy ani reżyser czy aktor współczesny. Po co "ludzi kultury" usprawiedliwiać, bo chyba to robi Autor, pisząc już drugi felieton na ten sam temat.

    • 1 1

  • Bluzga

    z 2 miesiące temu przechadzałem się po wrzeszczu i w pasażu koło dawnego puchatka siedziało 2 meneli z winkiem. Jeden pił chłapczywie a drugi chciał mu zabrać te wino. Na co pierwszy odpowiedział "Spie...aj Paznokciu". Umiliło mi to dzień

    • 2 1

  • vulgaris, ... - z łaciny: pospolity, pospólstwo (1)

    Należało przejść tunelem (cały czas trzymając kurczowo portfel) do Gdańska, minąć kobiety sprzedające kwiaty, na widok klienta dzielnie próbujące spojrzeć przytomniej i zachowywać się elegancko, dalej minąć handlarzy, kobiety i mężczyzn, prowadzących między sobą swobodne wesołe rozmowy, w ich tle relaksujących się pod parasolami z piwem itd. itp.

    • 1 0

    • myślę, że rzecz związana jest z demokracją i polityką

      Skoro głos każdego jest tak samo ważny, media każdemu muszą się podlizać i stworzyć wrażenie, że są takie ich własne i swojskie ;)

      • 0 0

  • Gratulacje

    Bardzo dziękuję za poruszanie takich NIEMODNYCH tematów.
    Wulgaryzmy obrażają naszą godność.
    Osoby które nie mają nic do powiedzenia idą na łatwiznę i posługując się siarczystym mięsem próbują zaistnieć i w niektórych srodowiskach to działa.

    Ale dlaczego na scenach? Od pewnego czasu przestałam chodzić do teatru, ponieważ zniesmacza mnie język , którym posługują się aktorzy. Dodam, że nie jestem odosobniona w tej opinii.

    • 6 2

  • "Jeszcze parę lat temu uważało się, że niecenzuralnych slow używa tylko tzw. element.
    (.)
    Wszelkiego rodzaju wulgaryzmy najłatwiej docierają do szerokiej rzeszy ludzi poprzez sztukę.
    W muzyce np. większą szansę stania się hitem ma utwór choć odrobinę niecenzuralny.
    To samo dotyczy filmu"...

    • 0 0

  • starsza pani

    do swojej wypowiedzi powinna dodać jeszcze cytat Ferdynanda Kiepskiego, mianowicie "trochę kultury, w d... je....!", pozdrawiam

    • 1 0

  • przecudowny artykuł

    BRAWO! Dziękuję !

    • 2 0

  • wulgaryzmy w sztuce,poezji, na codzień-

    NIE!!! NIE!!! NIE!!!

    • 3 0

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Pobożni i cnotliwi. Dawni gdańszczanie w zwierciadle sztuki (1 opinia)

(1 opinia)
20 zł
spotkanie, wystawa, warsztaty

Kultura ludowa Pomorza Gdańskiego

wystawa

Wystawa "Kajko, Kokosz i inni"

wystawa

Sprawdź się

Sprawdź się

Rzeźba z brązu na sopockim deptaku z parasolem upamiętnia barwną postać związaną z Sopotem. Jest to?

 

Najczęściej czytane