Gdańsk dzisiaj i kilka wieków temu na zdjęciach i rysunkach

Michał Ślubowski

9 kwietnia 2022 (artykuł sprzed 2 lat)

Opinie (98)

Zanim było Główne Miasto, zanim wzniesiono kościół Mariacki, zanim przekopano kanał Raduni - nad Gdańskiem już górowała wieża świętej Katarzyny.

Chyba wszyscy lubimy porównywać współczesne nam miasto oraz jego dawne przedstawienia. Cofnijmy się w czasie i porównajmy, jak prezentuje się Gdańsk dzisiaj, a jak wyglądał w XVII wieku.

Czytaj też:
Jak wyglądał kiedyś Gdańsk? Część I

Czy interesujesz się historią dzielnicy, w której mieszkasz?

tak, znam praktycznie każdy ciekawy szczegół pobieżnie, ale zamierzam to nadrobić nie, nie interesuje mnie to moja dzielnica powstała dość niedawno i nie ma interesującej historii

Dzisiaj zestawimy współczesne zdjęcia ze słynnymi sztychami na podstawie rysunków Petera Willera.

Peter Willer był niezwykle utalentowanym mennonitą z Fryzji, który, jak wielu jego rodaków, przybył w poszukiwaniu szczęścia do Rzeczypospolitej. Tutaj pracował na dworze króla Jana Kazimierza w roli architekta; był również zdolnym inżynierem, kartografem oraz wynalazcą. Specjalizował się w tym, w czym jego ojczyzna szczyciła się na całym świecie: okiełznaniem żywiołu wody.

Nad Motławę Willer trafił po Potopie. Osiadł w mieście, ożenił się i zaczął piastować urząd miejskiego budowniczego.

W mieście zajmował się nie tylko hydrotechniką, ale również wznoszeniem nowych budynków i ulepszaniem starych. Zmarł pod koniec XVII wieku i został pochowany w kościele św. Jana, gdzie do dzisiaj zachowała się jego płyta nagrobna.

Dla historyków niezwykle cennym dziedzictwem Willera jest seria sztychów na podstawie jego rysunków, które zostały zamieszczone w dziele "Opis historyczny miasta Gdańska" Reinholda Curickego, opublikowanym w 1687 r.

Te ilustracje są nieocenionym źródłem do badania XVII-wiecznego Gdańska. Są również dla nas możliwością cofnięcia się w czasie i zobaczenia dawnej gdańskiej ulicy kilka stuleci temu.

W artykule znaleźć można zestawienie ilustracji ze współczesnymi fotografiami.

Kościół św. Katarzyny

Zanim było Główne Miasto, zanim wzniesiono Kościół Mariacki, zanim przekopano kanał Raduni - nad Gdańskiem już górowała wieża świętej Katarzyny. To jedna z najstarszych i najważniejszych świątyń całego miasta.

Powstała na przełomie XII i XIII wieku i była parafialnym kościołem miasta na prawie lubeckim. Dlatego też Stare Miasto pieczętowało się symbolem tej świętej.

We wnętrzu kościoła w 1266 r. wystawiono na widok publiczny zwłoki księcia Świętopełka, który sprowadził do Gdańska dominikanów.

Tutaj też sądy sprawował Władysław Łokietek podczas krótkiego okresu zwierzchności nad Pomorzem. W okresie rządów krzyżackich - kiedy to zniszczono Stare Miasto i zaczęto wznosić Główne Miasto - kościół świętej Katarzyny blisko związał się z zakonem. W tamtym okresie przebudowano również cały budynek.

W okresie nowożytnym kościół stał się dominantą krajobrazu odbudowanego Starego Miasta, przeciętego żyłkami kanałów. Już w pierwszych latach reformacji św. Katarzyna została kościołem luterańskim. W 1575 r. na wieży zamontowano zegar. Barokowy hełm pojawił się w 1634 r.

Kościół Świętej Katarzyny był związany z życiem rodziny Heweliuszów. Tutaj Jan i Elżbieta, para słynnych astronomów, wzięli ślub, tutaj również zostali pochowani.

Kościół Świętej Katarzyny był związany z życiem rodziny Heweliuszów. Tutaj Jan i Elżbieta, para słynnych astronomów, wzięli ślub, tutaj również zostali pochowani. W ciągu mijających stuleci kościół miał pecha do pożarów, ostatni z nich wzniecił się zaledwie kilka lat temu.

Świątynia ucierpiała podczas działań wojennych, ale kolejne dekady przyniosły odbudowę do dawnego kształtu. W 1975 r. na wieżę powrócił zegar, a w 1989 r. Święta Katarzyna wzbogaciła się o carillon.

Nie zachował się mur wokół kościoła ani brama od strony zachodniej. Zachowała się za to, w bardzo szczątkowej postaci, brama cmentarna. Niestety wskutek zaniedbań nie zachowano pięknej dekoracji, przedstawiającej patronkę kościoła.

Nowe Ogrody

Gdybyśmy stali mniej więcej w rejonie skrzyżowania Nowych Ogrodów z 3 maja i cofnęli się w czasie kilka wieków, trudno byłoby nam poznać to miejsce.

Zamiast XIX i XX-wiecznych gmachów wzdłuż drogi prowadzącej do bramy widzielibyśmy niską zabudowę (często ryglową) dzielnicy kilkuset ogrodów, w której znajdowały się rezydencje mieszczan i karczmy, oferujące wszystkim spragnionym odpoczynku jadło oraz napitek.

W 1656 r. Nowe Ogrody zostały przecięte nowym pasem fortyfikacji - poniżej widać te fragmenty, które były bezpiecznie schowane za nimi.

Ogrody w tym miejscu znajdowały się już w XIV wieku. Pod koniec tego stulecia notuje się kilkanaście sadów i ogrodów warzywnych. W epoce nowożytnej nie wszystkie ogrody miały praktyczne przeznaczenie, niektóre z nich służyły jako miejsce wypoczynku. Wystarczy rzut oka na poniższe ilustracje - niektóre ogrody mają regularne, geometryczne założenie. Poszczególne parcele były oddzielone drewnianymi płotami.

Wszystko zmieniła epoka industrializacji. Poprowadzone tory kolejowe w pewien sposób odcięły Nowe Ogrody. Relikty przeszłości, takie jak dawne fortyfikacje, powoli zaczęły znikać z krajobrazu miasta.

Podobnie stało się ze starymi zabudowaniami, które zaczęły ustępować miejsca kamienicom i gmachom publicznym. Powstały tutaj takie gmachy, jak: szpital, sąd czy siedziba władz regionu - późniejszy Senat Wolnego Miasta Gdańska. Nieco kameralny, ogrodowy charakter dzielnicy zniknął bezpowrotnie.

Kaplica Królewska

Chociaż wzniesienie tego kościoła wiąże się z postacią króla Jana III Sobieskiego, w istocie władca nigdy jej nie zobaczył.

Dość powiedzieć, że przesunięto pierzeje ulicy Grobla I, aby lepiej wyeksponować kaplicę. Również i dzisiaj jest ważnym zabytkiem architektury, chociaż wnętrze posiada raczej skromne: jest to jedyny barokowy kościół Głównego Miasta.

Władca poruszał również kwestie praw katolików w mieście. Dzięki inicjatywie monarchy rozpoczęto działania mające na celu wzniesienie katolickiego kościoła parafialnego na Głównym Mieście - nieprzypadkowo przy kościele Mariackim, bowiem plebania została w rękach katolików.

Większość pieniędzy na budowę kościoła wbrew pozorom nie pochodziła z królewskiego skarbca. Kwotę na budowę Kaplicy zabezpieczył w swoim testamencie arcybiskup Andrzej Olszowski, który towarzyszył w gdańskiej wizycie Sobieskiemu, i który zmarł podczas pobytu w mieście.

Budowa rozpoczęła się już w 1678 r., a zakończono ją pięć lat później. Pracami kierował słynny Barthel Ranisch, murarz miejski, który nadzorował wieloma budowami nie tylko w Gdańsku, ale i w okolicach. Badał również architekturę miasta, pozostawił po sobie wiele rysunków i planów. Pożary w 1945 r. znacznie uszkodziły świątynię, niszcząc niemal całe jej wyposażenie.

Szybko rozpoczęto jej odbudowę, bowiem zdawano sobie sprawę z symbolicznej wartości budynku, który był związany z jednym z najsłynniejszych polskich królów, którego herb i dzisiaj zdobi fasadę budynku.

Dość powiedzieć, że przesunięto pierzeje ulicy Grobla I, aby lepiej wyeksponować kaplicę. Również i dzisiaj jest ważnym zabytkiem architektury, chociaż wnętrze posiada raczej skromne: jest to jedyny barokowy kościół Głównego Miasta.

Słupki na rycinie Willera odgradzały strefę pieszych i wozów - można powiedzieć, że na rycinie uchwycono poprzedników dzisiejszych krawężników!

O autorze

Opinie (98) 9 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-04-10 07:16

Tajemnicze pożary (2)

"Pożary w 1945 znacznie uszkodziły świątynię, niszcząc niemal całe jej wyposażenie" A mógłby autor napisać co to były za pożary w 1945? Jakieś pioruny? czy niewygodna historia?

2 lata
- 3 4
Twoja opinia

Zmień treść

"Pożary w 1945 znacznie uszkodziły świątynię, niszcząc niemal całe jej wyposażenie" A mógłby autor napisać co to były za pożary w 1945? Jakieś pioruny? czy niewygodna historia?
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-04-10 08:46
  
  (1)
  
  Wojska radzieckie, a więc stalinowskiego reżimu, po odbiciu miasta z rąk hitlerowskich, po prawie całkowitym zrównaniu starówki z ziemią, gdy znudziło im się mordowanie i gwałcenie ludności cywilnej, zaczęli wzniecać pożary, które dokończyły dzieło morderców ze wschodu, unicestwiając miasto Gdańsk, notabene dzisiaj ich potomkowie dokonują identycznej zbrodni w Ukrainie. Te same geny.
  
  DA
  2 lata
  - 2 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Wojska radzieckie, a więc stalinowskiego reżimu, po odbiciu miasta z rąk hitlerowskich, po prawie całkowitym zrównaniu starówki z ziemią, gdy znudziło im się mordowanie i gwałcenie ludności cywilnej, zaczęli wzniecać pożary, które dokończyły dzieło morderców ze wschodu, unicestwiając miasto Gdańsk, notabene dzisiaj ich potomkowie dokonują identycznej zbrodni w Ukrainie. Te same geny.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-04-11 17:53
    
    A na wolyniu w 43 tez dzialali?
    
    2 lata
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-04-10 08:54

Niesamowity artykuł

Niesamowita historia naszego wspaniałego miasta. Oby wiecej takich materiałów.

2 lata
- 4 0
Twoja opinia

Zmień treść

Niesamowita historia naszego wspaniałego miasta. Oby wiecej takich materiałów.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-04-10 09:40

Gdańsk zachował się jak należy (3)

W Gdańsku o godz 8.41 wyły syreny. Nie przestraszylam się, specjalnie otworzyłam okno żeby słyszeć. Chociaż raz Gdańsk nie był w "awangardzie" samorządowego postępu

Mieszkanka
2 lata
- 9 7
Twoja opinia

Zmień treść

W Gdańsku o godz 8.41 wyły syreny. Nie przestraszylam się, specjalnie otworzyłam okno żeby słyszeć. Chociaż raz Gdańsk nie był w "awangardzie" samorządowego postępu
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-04-10 12:24
  
  Nie cierpię gdy wyznawcy pislamu narzucają innym swoje chore obrzędy.
  
  2 lata
  - 4 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Nie cierpię gdy wyznawcy pislamu narzucają innym swoje chore obrzędy.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-04-10 14:34
  
  Uległ sekcie smoleńskiej
  
  Smutne to
  
  2 lata
  - 2 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Smutne to
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-04-10 16:04
  
  A to zamach był czy wypadek?
  
  Bo Martusia ta cnota niewieścia zainkasowała kasę za rodzicôw po wypadku.
  Kwota poważna
  
  2 lata
  - 2 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Bo Martusia ta cnota niewieścia zainkasowała kasę za rodzicôw po wypadku. Kwota poważna
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-04-10 09:44

Przegięcie (6)

Piękny jest Gdańsk. Jednak jest on Polski. Proszę więc usunąć ukraińskie flagi z urzędów! Jesteśmy pod ich zaborem czy jak? Pomagać tak, ale nie oddawać kraj!

Gdanszczanin
2 lata
- 13 3
Twoja opinia

Zmień treść

Piękny jest Gdańsk. Jednak jest on Polski. Proszę więc usunąć ukraińskie flagi z urzędów! Jesteśmy pod ich zaborem czy jak? Pomagać tak, ale nie oddawać kraj!
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-04-10 09:49
  
  Też mieszkanka
  
  Popieram
  
  Mieszkanka
  2 lata
  - 3 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Popieram
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-04-10 09:55
  
  (1)
  
  moim oczom to nie wadzi!!,jest bardziej ,,teczowo",kolorowo!!,rodowity sopocianin,mieszkaniec wolnego miasta gdanska!!!
  
  2 lata
  - 2 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  moim oczom to nie wadzi!!,jest bardziej ,,teczowo",kolorowo!!,rodowity sopocianin,mieszkaniec wolnego miasta gdanska!!!
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-04-11 17:49
    
    Won przybledo zza bug
    
    2 lata
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-04-10 12:23
  
  (1)
  
  Ruskim trollom dziękujemy!
  
  2 lata
  - 2 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Ruskim trollom dziękujemy!
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-04-10 14:24
    
    Mówił o fladze Polski a nie Rosji ani ZSRR.
    
    2 lata
    
    3 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Mówił o fladze Polski a nie Rosji ani ZSRR.
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-04-11 09:00
  
  Popieram! Na każdym roguy ulicy trzy flagi ukraińskie, jedna Polska i jedna gdańska, wstyd!
  
  Powinno być na odwrót!
  Wywiesiłem u siebie flagę Polski i zamierzam już jej nie zdejmować przez cały rok! (tylko co miesiąc wymieniać na czystą).
  
  2 lata
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Powinno być na odwrót! Wywiesiłem u siebie flagę Polski i zamierzam już jej nie zdejmować przez cały rok! (tylko co miesiąc wymieniać na czystą).
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-04-10 10:12

Nawet niezłe aparaty mieli w tym XVII wieku

nie powiem

2 lata
- 2 1
Twoja opinia

Zmień treść

nie powiem
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-04-10 11:15

Flagi (3)

Należy zdjąć obce flagi (ukraińskie), którymi są obwieszone urzędy i transport miejski, pomoc Ukraińcom w Polsce jest największa, ale obwieszania się flagami obcymi nie ma w żadnym innym kraju.

Mieszkaniec.
2 lata
- 10 2
Twoja opinia

Zmień treść

Należy zdjąć obce flagi (ukraińskie), którymi są obwieszone urzędy i transport miejski, pomoc Ukraińcom w Polsce jest największa, ale obwieszania się flagami obcymi nie ma w żadnym innym kraju.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-04-10 14:36
  
  Dokładnie! Wywiesić flagi ONR
  
  Pis będzie szczęśliwy
  
  2 lata
  - 2 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Pis będzie szczęśliwy
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-04-11 09:02
  
  Popieram! Wywieszajmy polskie flagi na swoich domach! (1)
  
  Pomoc pomocą ale bez przesady!
  
  2 lata
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Pomoc pomocą ale bez przesady!
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-04-11 09:25
    
    Gdańska wisi!
    
    2 lata
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-04-10 20:47

Barok (1)

Ten barkowy kościół ma bardzo piękny ganek, super balkony, podłoże, kiedyś udało mi się tak po prostu wejść, w środku jest przepięknie

Ania
2 lata
- 6 0
Twoja opinia

Zmień treść

Ten barkowy kościół ma bardzo piękny ganek, super balkony, podłoże, kiedyś udało mi się tak po prostu wejść, w środku jest przepięknie
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-04-11 09:55
  
  jak patrzę na zdjęcia z XiX wieku później porównuje z tym co ma być na haku , sorki mamy postęp technologiczny ale archtekci to same nogi bez polootu i wyobraźni , wstyd na tle tego co kiedyś było możliwe
  
  2 lata
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  jak patrzę na zdjęcia z XiX wieku później porównuje z tym co ma być na haku , sorki mamy postęp technologiczny ale archtekci to same nogi bez polootu i wyobraźni , wstyd na tle tego co kiedyś było możliwe
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-04-10 21:03

Gdańsk! Niesamowita hostoria!

I najpiękniejsze miasto! Nie tylko Polski!

2 lata
- 3 0
Twoja opinia

Zmień treść

I najpiękniejsze miasto! Nie tylko Polski!
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-04-10 22:53

za mało !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

2 lata
- 3 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-04-11 09:52

gramatyka (1)

Czy Redakcja ma "kogoś od polskiego"? Przecież gdyby ten tekst dać jako pracę na "starej maturze" to Autor by oblał z powodu błędów gramatycznych.
"W okresie nowożytnym kościół stał się dominantą krajobrazu odbudowano Starego Miasta";
"święta Katarzyna została kościołem luterańskich";
"Kiedy Sobiescy przez kilka miesięcy na przełomie 1677 i 1678 roku, dużo czasu zajmowało mu rozstrzyganie sporów..." (nie dość, że nie wiadomo, co Sobiescy, to jeszcze dano im zaimek "mu");
"nadzorował wieloma budowami".

lubię język polski
2 lata
- 0 0
Twoja opinia

Zmień treść

Czy Redakcja ma "kogoś od polskiego"? Przecież gdyby ten tekst dać jako pracę na "starej maturze" to Autor by oblał z powodu błędów gramatycznych. "W okresie nowożytnym kościół stał się dominantą krajobrazu odbudowano Starego Miasta"; "święta Katarzyna została kościołem luterańskich"; "Kiedy Sobiescy przez kilka miesięcy na przełomie 1677 i 1678 roku, dużo czasu zajmowało mu rozstrzyganie sporów..." (nie dość, że nie wiadomo, co Sobiescy, to jeszcze dano im zaimek "mu"); "nadzorował wieloma budowami".
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-04-11 17:44
  
  A kto by chcial pracowac w takim propagandowym portaliku
  
  2 lata
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii