W tym roku, jak to zwykło bywać w trudnych czasach, czy to kryzysu, czy innych zawirowań historyczno-gospodarczych, rola literatury okazała się być jeszcze ważniejsza niż zwykle. Może niekoniecznie ku pokrzepieniu serc, ale jednak słowo pisane niosło dla wielu z nas rodzaj otuchy. Nawet jeśli książki dotyczyły tragicznych zdarzeń i przeżyć, to dawały nadzieję. Katartyczna siła literatury, jej moc przenoszenia w inne światy, a także wpływ na naszą codzienność przynosiły czytelnikom poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji w tych niepewnych czasach. Poniżej prezentuję subiektywną listę 10 tytułów, szczególnie tych z Trójmiasta, które uważam za najważniejsze w mijającym roku.
Księgarnie w Trójmieście
dużo, nie umiem zliczyć
30%
Świat literacki w dobie epidemii
Koniec starego i początek nowego roku upłynie nam na obowiązkowej narodowej kwarantannie, która ma potrwać do 17 stycznia 2021 r.
Jednak pomimo ograniczenia handlu otwarte pozostaną m.in saloniki prasowe i księgarnie. To zdecydowanie dobra wiadomość dla księgarzy, ponieważ
rynek księgarski bardzo ucierpiał w wyniku wcześniejszych obostrzeń.
Epidemia nie ominęła żadnej branży ani nie potraktowała nikogo łagodniej, w tym także kultury i świata literackiego. Choć pozornie wydawać by się mogło, że pisarzowi nie może zaszkodzić "siedzenie w domu", to jednak
odwołano lub przeniesiono do sieci mnóstwo wydarzeń literackich, tj. spotkania autorskie, festiwale oraz targi książek. W Trójmieście szczególnie odczuliśmy brak jednej z najważniejszych imprez literackich, czyli
Gdańskich Targów Książki, które pomimo dwóch prób ich organizacji zostały przełożone na czerwiec 2021 roku.
Recenzje książek z Trójmiasta
Księgarze sami sobie przyszli na ratunek, organizując pomysłową akcję ogólnopolską
Książka Na Telefon, w której wzięły udział także trójmiejskie księgarnie. Pomoc wydawcom i księgarzom zaoferował również
Gdański Fundusz Wydawniczy, który powołano po to, aby z mapy miasta nie zniknęły ostatnie działające księgarnie i by wesprzeć gdańskie wydawnictwa.
Trójmiejskie nagrody literackie
Za to jeśli chodzi o nagrody literackie rokrocznie organizowane w Trójmieście, to wszystkie w mijającym roku zostały przyznane. I tak, Sinéad Morrissey z Irlandii została
Europejską Poetką Wolności, Malina Prześluga-Delimata za sztukę "Debil" otrzymała
13. Gdyńską Nagrodę Dramaturgiczną, a
15. Nagrodę Literacką Gdynia otrzymali: Urszula Zajączkowska za zbiór esejów "Patyki, badyle", Dorota Kotas za powieść "Pustostany", Tomasz Bąk za tom poetycki "Bailout" oraz Piotr Sommer za tłumaczenie zbioru wierszy "Co robisz na naszej ulicy" Charlesa Reznikoffa. Poznaliśmy także laureatów
Pomorskiej Nagrody Literackiej za 2019 rok. Literacką Książką Roku zostało "Znikanie" Izabeli Morskiej, Pomorska Książka Roku trafiła do prof. Józefa Borzyszkowskiego oraz prof. Cezarego Obrachta Prondzyńskiego za monografię "Historia Kaszubów w dziejach Pomorza" tomy III-V. Za całokształt twórczości nagrodzono prof. Zenona Józefa Ciesielskiego, a Kaszubską Nagrodę Literacką otrzymał prof. dr hab. ojciec Adam Sikora.
Przeczytaj także: Książki historyczne dobre na prezent
Top 10 - moje najważniejsze książki w 2020 roku
Książki w 2020 roku były wydawane, nagradzane i czytane. Pod tym względem mijający rok nie różnił się zbytnio od poprzednich lat.
Poniżej prezentuję moją subiektywną listę 10 tytułów: jeden ogólnopolski, dwa z zagranicy (choć jeden z nich wydany lokalnie), a pozostałe z Trójmiasta. Lektury, które dla mnie osobiście były ważne z różnych względów, ale są także godne polecenia każdemu czytelnikowi.
1. Olga Tokarczuk "Czuły narrator" (Wydawnictwo Literackie)Chyba dla każdego mola książkowego i fana twórczości
Olgi Tokarczuk książka ta jest ważna. To pierwsza publikacja, jaką pisarka wydała po otrzymaniu Literackiej Nagrody Nobla. To zbiór dwunastu wybranych utworów: sześć esejów i tyleż wykładów literackich noblistki, w tym jej "Mowa Noblowska". Znajdziemy tu eseje o podróżach, wolności, emigrantach, wegetarianizmie, o stosunku do zwierząt, o procesie twórczym oraz sile literatury. Jak twierdzi pisarka, "w całym fenomenie zwanym literaturą to właśnie czytanie jest jego istotą". I to chyba wystarczy za rekomendację tej książki.
2. Margaret Atwood "Testamenty" (Wielka Litera)W roku, w którym obok pandemii drugim najważniejszym tematem w Polsce były protesty w obronie praw kobiet, literatura spod pióra kanadyjskiej pisarki i aktywistki społecznej, feministki i wegetarianki -
Margaret Atwood, wydaje się być po prostu niezbędna. "Testamenty" to literacka kontynuacja antyutopii pt. "Opowieść podręcznej", która zyskała popularność dzięki serialowi z Elizabeth Moss w roli głównej. Chociaż książka wydana była w 1985 r., pozostaje wciąż niezwykle aktualna, a sama autorka przyznaje, że doczekała się urzeczywistnienia jej przeczuć dotyczących dyskryminacji kobiet. W "Testamentach" powracamy po latach do Gilead. To jedna z najważniejszych książek 2020 roku, za którą Atwood otrzymała Nagrodę Bookera.
Fani pisarki będą mogli spotkać się z nią online już
20 stycznia w ramach Literackiego Sopotu.
3. Izabela Morska "Znikanie" (Znak Literanova)Wydane pod koniec 2019 r., 520-stronicowe "Znikanie" raczej mało kto miał szansę przeczytać właśnie wtedy, dlatego książka ta znalazła się wśród najważniejszych lektur obecnego roku. To zdecydowanie numer jeden moich trójmiejskich tytułów. Gdynianka
Izabela Morska, dawniej znana jako Filipiak, autorka "Księgi Em" i "Absolutnej amnezji", wraca po wielu latach milczenia książką niezwykłą, łączącą elementy autobiografii, reportażu i traktatu filozoficznego na temat choroby. Ale nie jest to książka tylko o chorobie w sensie dosłownym, lecz metafora naszego świata - chorej od homofobii i głupoty Polski, chorego systemu medycznego, a także chorych relacji międzyludzkich, gdzie brak miejsca na czułość nawet wobec najbliższych osób. Tytuł nominowany do tegorocznej Nagrody Nike, został jak najbardziej słusznie uznany przez kapitułę Pomorskiej Nagrody "Wiatr od Morza" Literacką Książką Roku 2019.
4. Justyna Wicenty "Kołysanka z huraganem" (Dowody na Istnienie)O tej książce mówi się, że to treny matki. Intymna opowieść o bólu, tęsknocie, lęku i próbach poradzenia sobie po śmierci dziecka. Czy to w ogóle możliwe? Autorka -
Justyna Wicenty, mieszkanka
Gdańska, absolwentka historii sztuki, animatorka kultury i kuratorka związana z trójmiejskimi instytucjami kultury - prowadzi nas w swojej książce po meandrach rozpaczy. Nie jest to podróż miła i przyjemna, ale warto się w nią wybrać, aby się przekonać, że śmierć, strata, żałoba i ogromne cierpienie to wciąż nasze, ludzkie sprawy. "Kołysanka..." chwyta nie tyle za serce, co za gardło, i mocno ściska, nie dając o sobie zapomnieć.
5. Joanna Gierak-Onoszko "27 śmierci Toby'ego Obeda" (Dowody na Istnienie)Książka również wydana w 2019 r., ale w roku 2020 została doceniona i wyróżniona, m.in
Literacką Nagrodą Nike Czytelników. Pochodząca z Gdyni autorka
Joanna Gierak-Onoszko to dziennikarka, reportażystka i felietonistka, nominowana do wielu nagród, która w swoich reportażach i felietonach porusza kwestie społeczne i te dotyczące praw człowieka. Pocztówkowa Kanada z okładki "27 śmierci...", na której znalazły się kolorowe obrazki gór, liści klonu, kijów hokejowych, niedźwiedzi itp., ma się nijak do tej Kanady, której oblicze poznajemy podczas lektury. Szokująca opowieść o przemocy wobec dzieci, wynaradawianiu i dziedziczeniu traum.
6. Barbara Piórkowska "Kraboszki" (Marpress)"Kraboszki" korespondują w jakimś sensie ze "Znikaniem". Wędrówki po szpitalach, stawianie diagnoz, dehumanizacja służby zdrowia, życie w chorobie i poszukiwanie drogi do wyzdrowienia. U
Barbary Piórkowskiej mamy dodatkowy akcent - nawiązanie do kultury i mitologii słowiańskiej, zresztą już samym tytułem. Kraboszki to maski wykonane z drewna lub skóry, ustawiane w izbie, na cmentarzu bądź w miejscu uroczystości, by uczcić pamięć przodków w trakcie obrzędu dziadów. Na kartach powieści przechadzają się rodzanice, kikimora i inne słowiańskie duchy. "Choroba, tak samo jak kwarantanna, stopuje nas, daje możliwość zatrzymania się i przyjrzenia swojemu życiu, wprowadzenia zmian" - mówiła w
wywiadzie dla portalu pisarka.
7. Martyna Bunda "Kot niebieski" (wyd. Literackie)W oczekiwaniu na kolejną powieść
Martyny Bundy przywołuję jej ostatnią książkę z końca 2019 r., przeczytaną i
zrecenzowaną przeze mnie w roku obecnym. Według mnie "Kot niebieski" to jedna z najlepszych powieści ostatnich lat, nie tylko w Trójmieście, łącząca w sobie epicki rozmach, trzymającą w napięciu akcję, brawurowo wykorzystaną historię (tę przez duże H), pełnokrwistych bohaterów oraz filozoficzne dysputy nad dualizmem świata. To dzieło potwierdzające niezwykły prozatorski talent Bundy.
8. Dorota Karaś, Marek Sterlingow "Walentynowicz. Anna szuka raju" (Znak)Pozycja podwójnie trójmiejska: z jednej strony bohaterka - legendarna suwnicowa w Stoczni im. Lenina, z drugiej autorzy -
Dorota Karaś oraz
Marek Sterlingow dziennikarze trójmiejskiej "Gazety Wyborczej". Nowa biografia
Anny Walentynowicz to wszechstronny portret tej niezwykłej kobiety i jednocześnie czytany na nowo obraz Solidarności.
Dorota Karaś i Marek Sterlingow dotarli do wcześniej nieznanych, niepublikowanych, archiwalnych nagrań i dokumentów, odwiedzili na Ukrainie rodzinę Walentynowicz, namówili do zwierzeń jej syna, rozmawiali z jej przyjaciółmi i wrogami. Książka otrzymała Nagrodę Czytelników Nagrody Grand Press.
9. Paweł Huelle, "Talita" (Znak) Dla wielu czytelników bez prozy
Stefana Chwina i Pawła Huellego nie ma trójmiejskiej literatury. Niestety, ci mistrzowie nie wydają swych dzieł tak często, jakbyśmy tego chcieli. Jednakże w mijającym roku ukazała się nowa książka autora "Weisera Dawidka", przynosząc tym samym radość niejednemu wielbicielowi jego pióra. "Talita" to zbiór 12 opowiadań, erudycyjnych, wysublimowanych stylistycznie, wycyzelowanych i dopracowanych w każdym szczególe. Huelle po raz kolejny udowadnia, że jest mistrzem krótkiej formy.
10. Einar Kárason, Trylogia reykjavicka (Marpress)Kultowa islandzka trylogia
Einara Kárasona: "Wyspa diabła", "Złota wyspa", "Ziemia przyobiecana" przetłumaczona przez wybitnego sopockiego tłumacza
Jacka Godka, wydana przez gdańskie
wydawnictwo Marpress w nowej serii Bałtyk, to pozycja obowiązkowa dla każdego czytelnika szukającego czegoś innego. Proza ta, napisana językiem prostym i brutalnym, a jednocześnie poetyckim i metaforycznym, urzeka swoją odmiennością. Rzecz rozgrywa się w wielopokoleniowej rodzinie Thomassonów. Początek historii dzieje się w latach 50. XX wieku w Thulecamp w Reykjaviku, a akcja powieści w ostatnim tomie trylogii przenosi się za ocean. "Wyspa diabła" to na Islandii powieść kultowa. Kupił ją co ósmy mieszkaniec tego kraju.
Posłowie
Zapewne wnikliwemu czytelnikowi nie umknęło, że lista składa się prawie z samych autorek.
Brak panów nie jest tu ani programowy, ani zamierzony. Szczerze mówiąc, lista ta samą mnie zaskoczyła. Najwyraźniej literatura w 2020 roku była kobietą jeszcze bardziej niż zwykle.Nie mogłabym na koniec nie wspomnieć, że wydanych zostało wiele tytułów, które warto znać i warto czytać, a należą do nich m.in: nowa książka Joanny Bator, pt. "Gorzko, gorzko", kolejna powieść Szczepana Twardocha "Pokora", "Poufne" Mikołaja Grynberga, "Jak przejąć kontrolę nad światem 2" Doroty Masłowskiej, "Tkanki miękkie" Zyty Rudzkiej, a w kategorii literatury popularnej kryminały i thrillery, tj.: nowa powieść Marka Krajewskiego "Moloch", "Miłość czyni dobrym" Katarzyny Bondy, "Wyrwa" Wojciecha Chmielarza, "Żałobnica" Roberta Małeckiego, "Kwestia ceny" Zygmunta Miłoszewskiego, "Jaskółki z Czarnobyla" Audic Morgan (tłum. Paweł Łapiński) czy "Czerń" Małgorzaty Oliwii Sobczak, ale to jedynie wybrane tytuły.
Cieszy tak ogromny wybór na rynku literackim. Życzę zatem niezapomnianych lektur w 2021 roku.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy
