Święta w Domu... Uphagena

Muzeum Historyczne Miasta Gdańska zaprasza na bożonarodzeniową wystawę
pt: "Święta w Domu... Uphagena".

Wystawa potrwa od 6 grudnia 2009 roku do 6 stycznia 2010 roku w Domu Uphagena.
Na wystawie prezentowane będą ręcznie zdobione bombki autorstwa Zofii Januszewskiej-Melloch oraz szopka wykonana przez Annę Franek i Marzenę Riegiel.

Od 6 grudnia 2009 roku do 6 stycznia 2010 roku wszyscy odwiedzający Dom Uphagena będą mogli obejrzeć niezwykłą szopkę betlejemską, wykonaną z kolorowej wełny przy użyciu ręcznych szydełek. Jej autorkami są Anna Franek i Marzena Riegel, które na co dzień opiekują się własnymi dziećmi. Swoją pasję postanowiły przelać na papier i napisały dwie książki pt: "Zabawy rozwijające mowę twojego dziecka" oraz "Zabawki szydełkowe". Wystawę ręcznie robionych zabawek obu autorek można było obejrzeć w maju br. w Dworze Artusa i Domu Uphagena.

Najstarsza wzmianka o drzewie iglastym bogato ozdobionym pochodzi z 1419 roku
i wiąże się z podarunkiem cechu piekarzy dla Szpitala imienia św. Ducha we Fryburgu Bryzgowijskim. Niezwykły prezent udekorowany został orzechami, jabłkami oraz piernikami w najróżniejszych kształtach. W XVI wieku Lucas Cranach Starszy na swoim miedziorycie przedstawił, obok żłóbka, świerkowe drzewo ozdobione świecami oraz gwiazdą. Wizerunek ten wiąże się z legendą, w której to święta rodzina uciekając przed żołnierzami króla Heroda chroni się pod rozłożystymi gałęziami iglaka. Gdy pościg się oddalił Jezus Chrystus pobłogosławił drzewo oraz dotknął szyszek świerku, odbijając na nich swoją małą rączkę. Znak ten można ujrzeć kiedy szyszkę przetnie się wzdłuż.

W 1605 roku w Strasburgu w okresie Bożego Narodzenia mieszkańcy dekorowali choinki zdobiąc je złotymi skrętami oraz kwiatami wykonanymi z kolorowego papieru. W 1611 roku księżna Dorota Sybilla z brzeskiej linii Piastów nakazała udekorować iglaste drzewo zapalonymi świeczkami. Od XVII wieku zwyczaj ubierania choinki w Boże Narodzenie zaczął przenikać z niemieckich krajów do państw całej Europy. W Polsce pojawił się na przełomie XVIII i XIX wieku i został przyjęty przez mieszczan i inteligencję. Na wsiach choinka pojawiła się dopiero w okresie międzywojennym. W połowie wieku XIX ceremonia ta przyjęła się w kulturze anglosaskiej.

Najstarsi ludzie pamiętają pierwsze ozdoby choinkowe wykonane z takich dóbr jak: jabłka, orzechy, pierniki, słoma czy papier, później wyparły je szklane bombki i sztuczne dekoracje. Na wystawie pt: "Święta w Domu... Uphagena" będą Państwo mogli obejrzeć ręcznie malowane bombki wykonane przez Zofię Januszewską-Melloch. Autorka na swoich pracach ukazuje obiekty sakralne, budynki użyteczności publicznej z Gdańska i Sopotu oraz zamki, pałace i inne perły architektury z całej Polski. Część kolekcji odwzorowuje motywy przyrodnicze oraz malarstwo Henri de Toulouse-Lautrec. Na uwagę zasługują bombki, które przedstawiają schemat sklepienia niebieskiego według Jana Heweliusza. Jest to już druga wystawa prac tej artystki prezentowana w Muzeum Historycznym Miasta Gdańska.

Motyw szopki betlejemskiej to jeden z najpopularniejszych w tradycji i kulturze chrześcijańskiej. Już w IV wieku nad grotą, w której narodził się Chrystus zbudowano pierwszą bazylikę. W następnym wieku z polecenia cesarza Justyniana budynek został odnowiony oraz powiększony i w swym architektonicznym kształcie przetrwał do dziś. Na przestrzeni wieków ulegały jedynie zmianom elementy jego wyposażenia.
Antyczni artyści w okresie IV i V wieku prezentowali żłóbek wraz z narodzonym Chrystusem na rzymskich sarkofagach, jednak za sprawą św. Franciszka z Asyżu motyw szopki bożonarodzeniowej upowszechnił się w kulturze chrześcijańskiej. W 1223 rok przygotował on w pustelni Greccio, należącej do hrabiego Giovanniego Velito inscenizację wydarzeń betlejemskich, po których wyśpiewano Ewangelię i odprawiono Mszę Święto. Okazało się, że ten sposób koncelebracji narodzin Jezusa Chrystusa wywołał wśród zgromadzonych radosne ożywienie, dlatego to motyw urządzania żłobka w Boże Narodzenie został przyjęty i rozpowszechniony w całym Kościele. Franciszkanie i Dominikanie rozpoczęli budowane szopek w Hiszpanii, Portugalii, Szwajcarii i Niemczech.

Najstarsze zachowane w Polsce figury jasełkowe pochodzą z 1370 roku; obecnie znajdują się w kościele św. Andrzeja w Krakowie. Ufundowała je księżna Elżbieta Węgierska, siostra Kazimierza Wielkiego. Wśród wielu tradycyjnych polskich szopek, najbardziej znane są tzw. szopki krakowskie. Od 1927 roku organizowany jest konkurs na najpiękniejszy i najbardziej oryginalny egzemplarz. Ich coroczna wystawa prezentowana jest w pobliżu pomnika Adama Mickiewicza na Rynku Krakowskim.

Kurator wystawy: Hubert Grzegorczyk.