Panopticum Janusza Wiśniewskiego - recenzja "Martwych dusz" Teatru Wybrzeże

Łukasz Rudziński

23 lutego 2014 (artykuł sprzed 10 lat)

Opinie (44)

"Martwe dusze" w reż. Janusza Wiśniewskiego są spektaklem o piekle w duchu "Boskiej komedii" Dantego i - przede wszystkim - rozprawą o śmierci, luźno nawiązującą do "Umarłej klasy" Tadeusza Kantora.

"Martwe dusze" są zaproszeniem do niezwykłego świata postaci-marionet, zbudowanego z blisko 30 aktorów Teatru Wybrzeże, z tekstów przeszło 30 autorów oraz teatru plastycznego w duchu Tadeusza Kantora.

Groteskowe, oniryczne wizje przedstawiają najprzeróżniejsze postaci, m.in. starców (Jerzy Gorzko, Zbigniew Olszewski), czy Żołnierza Co Kona (Michał Kowalski).

fot. Łukasz Unterschuetz / trojmiasto.pl
Jedną z najciekawszych postaci spektaklu jest stary Faun, czyli Kopiejkin (Cezary Rybiński).

fot. Łukasz Unterschuetz
Bardzo dobrze radzą sobie chłopcy wybrani z castingu w humorystycznych epizodach Nauczyciela (Jacek Labijak) z synami Maniłowów.

fot. Dominik Werner / Teatr Wybrzeże

Każdy, kto śledzi karierę artystyczną Janusza Wiśniewskiego, wie, że po jego spektaklach spodziewać się można charakterystycznych "pobielonych twarzy", nienaturalnego, marionetkowego chodu bohaterów, czarno-białej tonacji i przede wszystkim licznych odniesień do twórczości Tadeusza Kantora, a w szczególności do jego teatru Cricot 2 oraz manifestu "Teatr śmierci".

Spektakle Wiśniewskiego dzielą krytyków i widzów. Jednych zachwyca nietypowa, doprowadzona do perfekcji forma spektakli, w których aktor jest fragmentem większej całości i gdzie każda ze scen zaskakuje dojrzałym, wręcz malarskim kształtem, jakby wyszła spod pędzla artysty opanowanego obsesją śmierci. Inni widzą tu bardziej lub mniej udane naśladownictwo Tadeusza Kantora, którego twórczość czasem w formie echa, czasem wprost, z szeregiem dosłownych cytatów ze spektakli mistrza, znajduje się w przedstawieniach Wiśniewskiego. Jeszcze innych razi język teatralny reżysera, któremu zarzuca się wtórność i powtarzanie się.

Tytułowe "Martwe dusze" reżyser potraktował jako pretekst do opowiedzenia o śmierci i piekle, na wzór "piekła" z "Boskiej Komedii" Dantego. W tym piekle znajdziemy opowieści porzuconych kochanków, zawiedzione miłości, ludzi opuszczonych, samotnych, cynicznych, chciwych i nieszczęśliwych. Znajdziemy też upersonifikowaną śmierć (kolejna bardzo dobra rola Sylwii Góry-Weber). Spektakl zbudowany jest z dziesiątków tekstów, od słów piosenki Edwarda Stachury "Jest już za późno, nie jest za późno" począwszy, przez fragmenty zaczerpnięte z twórczości m.in. Adama Mickiewicza, Williama Szekspira, Aleksandra Puszkina, Michaiła Lermontowa, Goethego, Anny Achmatowej, Sylvii Plath, Karola Wojtyły, po pieśni żałobne nieznanego autorstwa. To rodzaj teatralnego patchworku, w którym fragmenty "Martwych dusz" Gogola stanowią raczej punkt wyjścia spektaklu.

To jednak Cziczikow (przekonujący Robert Ninkiewicz) jest bohaterem pierwszych scen, gdy pojawia się na rosyjskiej prowincji, oczekiwany i adorowany przez kobiety. Nabywa on martwe dusze rewizyjne (zmarłych chłopów, za których trzeba płacić podatek), pozbawiając przy okazji złudzeń kolejne zakochane w nim damy. Wątek Cziczikowa w pewnym momencie się rozmywa, ustępując coraz częściej postaciom wierszem (stworzonym z fragmentów dziesiątek tekstów światowej literatury) opowiadającym o swojej nieszczęśliwej doli. Z czarno-białej kolorystyki spektaklu (scenografia Janusza Wiśniewskiego to czarna przestrzeń, z pięcioma jasnymi ramami drzwi) wybija się jaskrawo ubrany Dyrektor Teatru (Krzysztof Gordon) - klaun, konferansjer, demiurg świata bohaterów.

Niezwykła erudycja scenariusza spektaklu może przytłaczać - bardzo łatwo się zagubić w poszukiwaniu kolejnych sensów, tropów czy odniesień. Zwłaszcza, że nie ma chwili do namysłu, bo dzięki bardzo dynamicznemu, rozgrywanemu w świetnym rytmie montażowi scen (podczas których aktorzy błyskawicznie wprowadzają rekwizyty - stoły, krzesła, świeczki) sytuacja na scenie zmienia się niemal jak w kalejdoskopie. Oglądamy m.in. zakochanego Żyda (Adam Kazimierz Trela), o przemijaniu i śmierci rozmawiają dwaj przezabawni starcy (UP - Jerzy Gorzko i OP - Zbigniew Olszewski), albo w świetnych epizodach Nauczyciel (Jacek Labijak)w obecności Cziczikowa poucza synów Maniłowów (kapitalnie podczas premiery wypadli chłopcy wybrani z castingów: Artur Blanik i Bartek Dwojakowski). Wśród licznych postaci wyróżnia się świetny Cezary Rybiński jako Kopiejkin, upozowany na podstarzałego Fauna.

Wielką siłą spektaklu jest delikatna, idealnie dopasowana do nastroju muzyka Jerzego Satanowskiego oraz perfekcyjnie dobrany "pod bohaterów" ruch sceniczny Emila Wesołowskiego (np. w przypadku Kopiejkina, Żołnierza Co Kona czy Cudnego Konika i Ślicznego Konika). Bardzo wysoko ocenić należy także pracę Janusza Wiśniewskiego - jego inscenizacja bliska jest pracy malarskiej, zachwyca oprawą plastyczną jak spektakle Leszka Mądzika czy Józefa Szajny. Nie wszystkie wprawdzie fragmenty wyreżyserowane są z równie dużą precyzją (bywają też słabiej zagrane przez aktorów sceny), jednak tych udanych jest znacznie więcej.

"Martwe dusze" Teatru Wybrzeże stanowią niezwykle ciekawą i ambitną próbę dotknięcia tematu śmierci. To spektakl pełen tekstu, a na swój sposób afabularny. Dopracowany w szczegółach obraz Dantejskiego "piekła" w wizji reżysera staje się prawdziwą estetyczną perełką. Jak zawsze u Wiśniewskiego czuć tu bardzo wyraźny wpływ teatru Kantora, jednak tym razem jest on nienachalny, bez cytatów. Przedstawienie zachwyca warstwą wizualną i nawet, jeśli z gogolowskimi "Martwymi duszami" nie ma tak dużo wspólnego, jak sugerują nazwy ról aktorów, to jest popisową wariacją na ich temat.

Zdjęcia: Panopticum Janusza Wiśniewskiego - recenzja "Martwych dusz" Teatru Wybrzeże

Spektakl Martwe Dusze w Teatrze Wybrzeże

12 Zobacz zdjęcia

Łukasz Rudzińskirecenzje@trojmiasto.pl

Spektakl

7.6

50 ocen

Martwe dusze

spektakl dramatyczny

Miejsca

Teatr Wybrzeże Gdańsk, Świętego Ducha 2

Spektakle

Martwe dusze

Opinie (44) 2 zablokowane

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-02-24 09:35

Byłem, widziałem, niewiele zrozumiałem.

A do spektaklu się przygotowałem. Cóż takie skutki ignorancji kulturalnej i braku klasycznego wykształcenia. Oklaski na koniec publiczność zgotowała aktorom tak gorące, że aż zastanawiałem się czy to ja jestem taki ograniczony a wszyscy inni tak dobrze zrozumieli spektakl?

Stanisław Anioł
10 lat
- 23 9
Twoja opinia

Zmień treść

A do spektaklu się przygotowałem. Cóż takie skutki ignorancji kulturalnej i braku klasycznego wykształcenia. Oklaski na koniec publiczność zgotowała aktorom tak gorące, że aż zastanawiałem się czy to ja jestem taki ograniczony a wszyscy inni tak dobrze zrozumieli spektakl?
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-02-24 09:50

Brakowało antraktu.

Przy tym natłoku treści ze sceny trudno było przytomnie i świadomie wszystko przyjąć. Poza tym to nie pierwszy spektakl TW, w którym brakowało mi oddechu i chwili przerwy pomiędzy kolejnymi aktami.

Stanisław Anioł
10 lat
- 14 8
Twoja opinia

Zmień treść

Przy tym natłoku treści ze sceny trudno było przytomnie i świadomie wszystko przyjąć. Poza tym to nie pierwszy spektakl TW, w którym brakowało mi oddechu i chwili przerwy pomiędzy kolejnymi aktami.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-02-24 16:58

rewelacja

Pani Sylwia Góra-Weber to w tej chwili dla mnie najlepsza aktorka Wybrzeża. Jej głos i gra aktorska wciąga od pierwszych chwil spektaklu. Pan Rybiński - iście diabelski :-) Mimo, że spektakl trudny, to charakteryzacja i ruch sceniczny obłędne!! Bardzo mi się podobało.

10 lat
- 15 9
Twoja opinia

Zmień treść

Pani Sylwia Góra-Weber to w tej chwili dla mnie najlepsza aktorka Wybrzeża. Jej głos i gra aktorska wciąga od pierwszych chwil spektaklu. Pan Rybiński - iście diabelski :-) Mimo, że spektakl trudny, to charakteryzacja i ruch sceniczny obłędne!! Bardzo mi się podobało.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-02-25 00:51

teatr w Polsce to dno totalna zapasc.Uczcie sie od Londynu prowincjusze

New Space
10 lat
- 4 19
Twoja opinia

Zmień treść

teatr w Polsce to dno totalna zapasc.Uczcie sie od Londynu prowincjusze
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-02-25 06:52

Od kilku lat jeżdżę sobie na spektakle do Poznania albo Bydgoszczy na operę.Gdańsk odzwyczaił się od grania klasyki i w jednym i drugim. Polecam.Wcale nie tak daleko, a satysfakcja gwarantowana.

10 lat
- 10 8
Twoja opinia

Zmień treść

Od kilku lat jeżdżę sobie na spektakle do Poznania albo Bydgoszczy na operę.Gdańsk odzwyczaił się od grania klasyki i w jednym i drugim. Polecam.Wcale nie tak daleko, a satysfakcja gwarantowana.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-02-25 07:36

mnie głos Pani Sylwii przypominał Króla Juliana z "Madagaskaru" (1)

dj miro
10 lat
- 20 2
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2014-02-25 07:46
  
  to samo zauwazylem! :)
  
  10 lat
  - 10 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-02-25 12:02

true (2)

Kolejna slaba sztuka a z drugiej strony niewyrobiona publika zachwycajaca sie syfem zenada.Polska z takim mentalem zawsze bedzie obiektem do zartow

New Space
10 lat
- 11 20
Twoja opinia

Zmień treść

Kolejna slaba sztuka a z drugiej strony niewyrobiona publika zachwycajaca sie syfem zenada.Polska z takim mentalem zawsze bedzie obiektem do zartow
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2014-02-27 20:22
  
  ojj ktoś chyba nie jest usatysfakcjonowany swym życiem ?!
  
  Oskarżaj samego siebie za swoje niepowodzenia, a nie wszystkich i wszystko dookoła, gdyż twoje marne życie jest tylko twoją zasługą;) Ile wysiłku włożyłeś w swój słaby żywot? Chyba niewiele, wtedy byś zrozumiał jak ciężko inni pracują i docenił ten fakt
  
  anders
  10 lat
  - 3 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Oskarżaj samego siebie za swoje niepowodzenia, a nie wszystkich i wszystko dookoła, gdyż twoje marne życie jest tylko twoją zasługą;) Ile wysiłku włożyłeś w swój słaby żywot? Chyba niewiele, wtedy byś zrozumiał jak ciężko inni pracują i docenił ten fakt
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2014-03-13 18:35
  
  Znakomita sztuka Zawiść aż kipi
  
  Bardzo krzywdzące pełne zawiści.Doskonała sztuka Akorzy tacy jak Ewa Jendzrejewska czy Michał Kowalski to kreacje.Kto ty jesteś kmiotku
  
  kaja
  10 lat
  - 4 4
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Bardzo krzywdzące pełne zawiści.Doskonała sztuka Akorzy tacy jak Ewa Jendzrejewska czy Michał Kowalski to kreacje.Kto ty jesteś kmiotku
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-02-25 12:06

Kantor przekroczyl bariere dzwieku ten syf w TW to zwykla szmira zagrana slabo przez lokalnych kmiotkow

New Space
10 lat
- 11 19
Twoja opinia

Zmień treść

Kantor przekroczyl bariere dzwieku ten syf w TW to zwykla szmira zagrana slabo przez lokalnych kmiotkow
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-03-13 18:43

Zawiść i wielkość wypowiedzi wskazuje na DUZE EMOCJE ,ciekawe dlaczego.

kaja
10 lat
- 5 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2014-03-26 23:38

Opinie miażdżące a na spektaklach pełna sala za każdym razem ;) Hmmm......
Nie mogę pojąć, jak kulturalne osoby mogą nazywać innych- aktorów, widzów ,, kmiotkami" ,,tępakami"....

10 lat
- 13 2
Twoja opinia

Zmień treść

Opinie miażdżące a na spektaklach pełna sala za każdym razem ;) Hmmm...... Nie mogę pojąć, jak kulturalne osoby mogą nazywać innych- aktorów, widzów ,, kmiotkami" ,,tępakami"....
Regulamin dodawania opinii