Małe księgarnie upadają, ceny książek wzrastają, a czytelnictwo w Polsce... rośnie. Z opublikowanego niedawno raportu o stanie czytelnictwa w naszym kraju wynika, że więcej Polek i Polaków czyta książki. Aż 43 procent z nas sięgnęło w 2023 roku przynajmniej po jedną pozycję. Jest to najlepszy wynik w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Skąd ta nagła zmiana? Sprawdzamy i pytamy trójmiejskich księgarzy i bibliotekarzy.
dużo: powyżej kilkunastu;
52%
sporo: od kilku do kilkunastu;
30%
mało: mniej więcej jedną;
2%
Biblioteka Narodowa prowadzi systematyczne badania czytelnictwa książek już od
przeszło trzech dekad. Raport
"Stan czytelnictwa w 2023 roku" ukazał się w kwietniu br.
Według tego raportu w 2023 roku lekturę
co najmniej jednej książki w ciągu dwunastu miesięcy poprzedzających badanie zadeklarowało 43 proc. badanych, czyli o 9
punktów procentowych więcej niż w dwóch ostatnich latach.
To najwięcej od 10 lat i wyraźnie więcej niż w poprzednich latach - wskaźnik ten przez niemal całą dekadę utrzymywał się na niższym poziomie. Wyjątkiem jest rok 2020 i 2014, gdy wskaźnik był na podobnym poziomie, czyli 42 proc.
Wzrost znaczenia bibliotek i więcej osób wypożyczających
Niebagatelny wpływ na poziom czytelnictwa mają biblioteki. Według raportu to wpisany w Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa wymóg otwarcia bibliotek publicznych w co najmniej połowę sobót w ciągu roku
poszerzył dostępność bibliotek dla osób aktywnych zawodowo. Największy wzrost korzystania z bibliotek publicznych (o 4,6 punktu procentowego) miał miejsce w grupie mężczyzn w wieku 25-39 lat, czyli mężczyzn aktywnych zawodowo.
Ogólnie
wypożyczenia książek z bibliotek zadeklarowało aż 14 proc. badanych - to wzrost o 2 punkty procentowe i powrót do stanu z 2020 roku. Sprawdziliśmy, czy jest to odczuwalne dla trójmiejskich bibliotekarzy.
- Wzrost czytelników jest widoczny, zarówno w tym roku, jak i już w 2023. Porównując rok 2023 do 2022, czytelników tylko u nas w fili głównej było aż 1 268 więcej. Dużo więcej odwiedza nas młodych czytelników, zarówno młodzieży, jak i młodych dorosłych - mówi Weronika Tutakowska, kierowniczka Działu Promocji Stacja Kultura - Biblioteka Rumia.- W Sopotece z każdym rokiem od 2020 liczba wypożyczeń również wzrasta i jest to odczuwalne. Statystyki również na to wskazują. W 2021 roku było to ponad 15000 wypożyczeń na zewnątrz, a w 2023 roku już 33910 wypożyczeń - twierdzi Wioletta Kummer, kierowniczka Sopoteki.
Podobnie dzieje się w innych filiach
Biblioteki Sopockiej.
- W Broadwayu zainteresowanie czytelnictwem regularnie wzrasta. Na koniec roku 2020 wypożyczenia na zewnątrz wynosiły 6691, natomiast 2023 r. - 9700. Bardzo nas to cieszy - zapewnia Alicja Dąbrowska, kierowniczka Broadwayu.- W naszej filii jest kilka pozycji, takich jak np. "Atlas. Historia Pa Salta" Lucindy Riley i Harrrego Whittakera, "Dziady i Dybuki" Jarosława Kurskiego oraz niezwykle popularna w ostatnich miesiącach saga kaszubska autorstwa Darii Kaszubowskiej. Książki te cieszą się tak wielką popularnością, że kolejki na rezerwacje utrzymują się miesiącami i czytelnicy praktycznie zawsze odbierają swoje rezerwacje, co nie jest zwykle oczywiste. Czytelnicy, bezskutecznie próbując dostać książkę w bibliotece, postanawiają ją po prostu zakupić - mówi Agata Perzyńska, bibliotekarka w Kocu i książce.
Czytanie książek a ich kupowanie i sprzedaż
Rzeczywiście, wzrost zainteresowania książkami wpływa na ich sprzedaż. Z raportu Biblioteki Narodowej wynika, że aż
48 proc. badanych kupiło książkę z zamiarem jej przeczytania (co oczywiście nie oznacza, że faktycznie tak się stało). Wartość ta wzrosła aż o 12 punktów procentowych. Sprawdzamy, jak to się ma u trójmiejskich księgarzy i wydawców, którzy prowadzą sprzedaż swoich książek.
- Książka to nie jest byt jednorodny. Książka to beletrystyka - rozrywka, wiedza - np. podręczniki, książki naukowe, rozwój, hobby, pomoce medyczne, książki popularnonaukowe itd., więc ktoś, kto kupił książkę np. o chudnięciu, nie jest naszym klientem, skoro my dostarczamy czytelnikom rozrywki beletrystyką. Ale odpowiadając wprost - nie, nie odczuwamy tego wzrostu - mówi Wojciech Gustowski, redaktor naczelny i członek zarządu Grupy Zaczytani.
Czy książki są drogie? Sprawdzamy, ile tak naprawdę kosztuje książka
- Często powtarzam, że nie do końca rozumiem, skąd biorą się kompletnie nieczytający respondenci badań poziomu czytelnictwa. Z całą pewnością od jakiegoś czasu trwa moda na książkę, na pokazywanie się z książką. Chcę wierzyć w trwałość tego trendu. Fajnie, że ludzie kupują książki, nie tylko w prezencie i super, że kupują je po to, by czytać. Im więcej takich deklaracji, tym lepiej - twierdzi Emilia Smentek, właścicielka księgarni i prezeska Fundacji Vademecum.
- W naszej księgarni co miesiąc sprzedajemy około kilkuset książek i jest to w miarę stała liczba. Wahania w ilości kupowanych u nas pozycji widać bardziej pod względem pory roku i tego, czy odwiedzających Muzeum Emigracji jest akurat więcej, czy mniej. Raport Biblioteki Narodowej napawa optymizmem wszystkich księgarzy i wydawców, nas naturalnie również, niemniej w naszym odczuciu dane związane ze sprzedażą książek to jedno, a czytanie to - dość często - drugie. Pamiętajmy, że książka to cały czas świetny pomysł na prezent, ponadto, nierzadko jest to też artykuł kolekcjonerski - wiele osób lubi mieć na swoich półkach nowości czy piękne wydania, nie zawsze od razu je czytając - zapewnia Joanna Bogusławska, kierowniczka księgarni Polska 1 w Muzeum Emigracji w Gdyni.
Czy z Trójmiasta znikną małe księgarnie? Księgarze walczą o przetrwanie
Co najczęściej czytamy?
Według raportu
najpoczytniejsze pozostają: literatura kryminalna, sensacyjna, thriller - 28 proc. respondentów sięgnęło po te gatunki,
literatura obyczajowa, romanse, powieść erotyczna - 22 proc., non fiction: biografie, publicystyka, historia XX wieku - 17 proc. Tę tendencję potwierdzają bibliotekarze.
- U nas najchętniej wypożyczają, a jakże, literaturę obyczajową, a na drugim miejscu kryminały. Sporym zainteresowaniem cieszą się też powieści historyczne oraz literatura wojenna - mówi szefowa filii Broadway.
Kobiety piszą kryminały. Poznaj "kryminalistki" z Trójmiasta
Podobnie rzecz ma się w Sopotece i w Kamionce.
- Literatura obyczajowa - polska i obca oraz sensacja wypożyczają się w Sopotece najczęściej. Dużym zainteresowaniem w określonym czasie cieszą się też głośne tytuły np. dzieła noblistów zaraz po ogłoszeniu laureatów czy listy nominacji - dodaje Wioletta Kummer.- W Kamionce na prowadzenie wysuwa się literatura obyczajowa, ale sensacyjna nie pozostaje daleko w tyle. Na trzecim miejscu - tak, są biografie, reportaże i - jak na filię podróżniczą przystało - książki podróżnicze. Historyczne wybierane są rzadziej - mówi Maja Zielińska, bibliotekarka w filii Kamionka.- Słowami, które najczęściej padają w stronę bibliotekarza, to prośba o coś "lekkiego" do czytania. Co ciekawe, w tych słowach kryje się wiele i wszystko zależy od czytelnika, dlatego zawsze dopytujemy o preferencje w tym zakresie. Zwykle chodzi o romans lub literaturę sensacyjną. Czytelnicy mają dość telewizji, chcą poczytać, ale przy tym wciąż są nastawieni na emocje, jakie dają telenowele lub seriale kryminalne, dlatego wybierają takie gatunki literackie - dodaje Agata Perzyńska.- U nas również książki, które są najbardziej rozchwytywane, są z gatunku kryminał, sensacja, thriller (tu zaineresowani są głównie mężczyźni), obyczajowe, romanse, erotyki (gównie kobiety), ale oczywiście nie jest to reguła. Duży wzrost zainteresowania zalicza także reportaż - prym wiodą dalej "Chłopki" - mówi Weronika Tutakowska.
Nieco inaczej wygląda sytuacja w księgarniach, jednak to również zależy od konkretnego profilu danej księgarni.
- W naszej księgarni zdecydowanie króluje publicystyka, reportaż i literatura popularnonaukowa. Potem książki artystyczne, design, architektura. Odwiedzający nas z chęcią sięgają po fantastykę, literaturę młodzieżową i dla odmiany książki techniczne, informatyczne. O trendzie na powieści kryminalne jedynie czytam od kilku lat - twierdzi Emilia Smentek.- W Księgarni Polska 1 mamy bardzo niewielką selekcję beletrystyki, skupiamy się przede wszystkim na reportażach, biografiach i tematyce migracyjnej, dlatego trudno jest nam się wypowiedzieć w kwestii literatury gatunkowej. To, co zdecydowanie możemy powiedzieć, bazując na naszym doświadczeniu, to to, że książki non-fiction sprzedają się bardzo dobrze, a wśród klientek i klientów widać głód prawdziwych historii, ciekawych reportaży i biografii znanych osób - dodaje Joanna Bogusławska.
Kobiety i młodzi czytają najwięcej
Raport wskazał, że w żadnej grupie lektura książek nie jest powszechną praktyką, jednak
czytają przede wszystkim osoby młode - uczące się i studiujące (68 proc.). Podstawowe znaczenie ma w tym przypadku oczywiście obowiązek lekturowy wynikający z pobierania nauki w szkole lub na uczelni. Im starsi respondenci, tym mniej wśród nich czytelników.
Po raz kolejny raport wskazał również, że
głównie czytają kobiety - 50 proc. badanych i
36 proc. mężczyzn. Potwierdzają to niemal wszyscy moi rozmówcy.
- Kobiety są zdecydowanie liczniejszymi odbiorcami biblioteki. Nie chodzi tylko o czytelnictwo, ale również o wszelkie wydarzenia kulturalne odbywające się w naszej bibliotece - mówi bibliotekarka z Koca i książki.- Kobiety zdecydowanie częściej nas odwiedzają i wypożyczają więcej, przeważnie po kilka tytułów na raz - dodaje bibliotekarka z Kamionki.Podobnie jest w innych filiach Biblioteki Sopockiej. Jednak inaczej sprawa się ma w przypadku kupowania książek.
- Nie wiem, czy tak jest w skali kraju, być może, skoro tak pokazują badania. Najwyraźniej jednak w Gdyni jest inaczej. Moim zdaniem jest mniej więcej po połowie. Nawet książki dla dzieci tak samo często kupują mężczyźni, jak i kobiety - twierdzi Emilia Smentek.
Większą rolę pełnią blogerzy i influencerzy
Ciekawym aspektem badania jest także odnotowanie faktu, że mniejszą rolę w polecaniu książek odgrywają, jak było to kiedyś, rozmowy z rodziną czy znajomymi, lub też osobami sprzedającymi książki oraz bibliotekarkami i bibliotekarzami w porównaniu z
influencerami, blogerami i youtuberami. Ujawnia się tutaj generacyjna zmiana w formach społecznej komunikacji i informacji o książkach. W tym temacie jednak zdania wśród moich rozmówców są podzielone.
- Rzeczywiście ostatnio pojawia się wielu czytelników, którzy pierwszy raz odwiedzają naszą filię, pytając o konkretne tytuły, zwłaszcza z gatunku young adult i new adult. Często są to pozycje polecane przez znajomych lub od internetowych twórców - potwierdza Agata Perzyńska.Podobnie jest w Sopotece.
- Starsi czytelnicy proszą o polecenie czegoś "dobrego" czy "lekkiego", ale większość osób przychodzi raczej po konkretne tytuły. Czasami z polecenia rodziny/znajomych, ale najczęściej interesują się chyba tym, o czym dowiedzieli się z wszelkiego rodzaju mediów - mówi Wioletta Kummer.
Co oni czytają? Blogerzy z Trójmiasta i ich książkowe wybory
Nie wszyscy jednak podzielają to zdanie.
- My tego nie odczuwamy, mamy cały czas kontakt z czytelnikiem, który często prosi o rady i polecania, które często definiują książki, które wędrują z czytelnikiem do domu - twierdzi Weronika Tutakowska.- Przychodzą do nas głównie osoby starsze i często pytają o książki polecone przez rodzinę, znajomych, sąsiadów. Pytają też o tytuły, które widziały w Empiku, na poczcie. Ale jednak najczęściej pytają nas - zapewniają bibliotekarze z Kamionki.- Większość czytelników czeka na naszą podpowiedź przy wyborze książki. Darzą nas w tej kwestii zaufaniem i też chętnie dzielą się swoimi uwagami na temat przeczytanych pozycji, abyśmy mogły ich opinię przekazać dalej - potwierdzają to także bibliotekarze z Broadwayu.
Czy książki są drogie? Sprawdzamy, ile tak naprawdę kosztuje książka
Czy z Trójmiasta znikną małe księgarnie? Księgarze walczą o przetrwanie
Kobiety piszą kryminały. Poznaj "kryminalistki" z Trójmiasta
Co oni czytają? Blogerzy z Trójmiasta i ich książkowe wybory
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy
