Wystawa: Bliski nieznajomy

Otwarcie wystawy: 08.08.2014, godz. 18.00

Kuratorzy:
Ignas Kazakevicius, Irina Tchesnokova, Agnieszka Wołodźko

Życie społeczne w dużej mierze określone jest poprzez sposób, w jaki dokonujemy podziału na kategorie "my" i "oni". Podział ten należy do uniwersalnych cech kultury człowieka; istniał w przeszłości - w zhierarchizowanych społeczeństwach i pomiędzy odmiennymi kulturami, jak również dziś - w zglobalizowanym społeczeństwie i kulturze. Będzie on istniał zawsze, bez względu na czas i miejsce, ponieważ - jak mówią socjolodzy - budowanie tożsamości człowieka polega między innymi na włączaniu do swojej grupy "podobnych nam" i wyłączaniu "odmiennych od nas". W tym rozumieniu wykluczenie i włączenie mają charakter pozytywny, gdyż działają na grupę wzmacniająco: "drugi", "inny", "odmienny" jest potrzebny po to, aby przejrzeć się w nim jak w lustrze, żeby w nim zobaczyć siebie.

Z drugiej jednak strony ich skutki, jak rykoszet, mogą być częściowo negatywne, gdy w "innym", "drugim", "odmiennym" zobaczymy "wroga". Na szczęście, jak pisze Zygmunt Bauman, relacja pomiędzy "my" i "oni" może mieć nie tylko charakter antagonistyczny, ale również opierać się na wzajemności. W sytuacji, gdy zdamy sobie sprawę, iż "oni" posiadają umiejętności, których nam brak (i vice versa) wzajemna wymiana usług może przynieść korzyści obu stronom. Wydaje się, że współczesny świat jest medium, przez które transmituje się płynnie poglądy, wartości, strategie życiowe czy sposoby postępowania, czyniąc złudzenie, że wszyscy jesteśmy tacy sami, tylko trochę inni. Z owego "tacy sami, ale trochę inni" chcieliśmy zbudować ideę naczelną naszego projektu: im bardziej jesteśmy odmienni, tym bardziej dla siebie atrakcyjni.

Na początku roku 2013 my, partnerzy z Kaliningradu, Gdańska i Kłajpedy, rozpoczęliśmy realizację projektu, by nad nim wspólnie pracować przez dwa lata. Używając znaczącej opozycji pomiędzy pojęciami "nasz" i "obcy", próbowaliśmy badać i interpretować naturalne i wytworzone uprzedzenia, stereotypy i sprzeczności, które funkcjonują na naszym sąsiedzkim terenie, jak również staraliśmy się wynaleźć to, co "wspólne", co czyni nas bliższymi sobie i bardziej interesującymi, powiązanymi nićmi przyjaźni i sympatii. Rosyjscy, polscy i litewscy kuratorzy i artyści dociekali sedna tej mitycznej dwoistości, która zarówno łączy, jak i dzieli te trzy kraje. Czy jesteśmy sobie bliscy czy obcy? Jak możemy odpowiedzieć na pytanie o to, co o sobie nawzajem wiemy?

Pochodzimy z trzech sąsiadujących krajów, które miały wspólne historyczne, kulturowe i polityczne więzy (do 1945 r. wchodziły częściowo w skład Prus Wschodnich, Kaliningrad i Republika Litewska były częścią Związku Radzieckiego, PRL i ZSRR były członkami Układu Warszawskiego). Historia pokazuje jednak, że ideologiczne granice niszczące indywidualność i kulturę każdego z tych krajów, stanęły również na drodze do zbliżenia pomiędzy nimi. Po przemianach politycznych kontakty na poziomie kulturalnym pozostawiły wielką dziurę poznawczą, która nie jest niczym wypełniona, pomimo naszej geograficznej bliskości i wspólnoty doświadczeń historyczno-kulturowych. Celem naszego projektu jest, by wznieść się ponad występujące czasem trudności w historycznych relacjach i wykorzystać kulturę i sztukę, którymi zajmujemy się na co dzień.

Wystawa Close Stranger ma nam pomóc zbudować trwałą nić komunikacji pomiędzy naszymi miastami i krajami. Powstawała w procesie. W 2013 r. artyści z Kaliningradu, Kłajpedy i Gdańska pojechali na rezydencje do partnerskich miast. W rezultacie tych wizyt powstały projekty stanowiące ich komentarze do zebranych wrażeń. Dzięki temu zawartość ekspozycji pozwala na świeże spojrzenie na współczesne relacje pomiędzy Rosją, Litwą i Polską.

Organizatorzy:
Bałtycki Oddział Narodowego Centrum Sztuki Współczesnej w Kaliningradzie, Centrum Komunikacji Kulturowej w Kłajpedzie, Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia w Gdańsku.
Architekt wystawy: Marek Zygmunt
Producent wystawy: Aleksandra Musielak
PR: Olga Jankowska