O wspieraniu trójmiejskich środowisk literackich, funkcjach literatury i dotychczasowych działaniach w ramach programu Gdańsk Miasto Literatury z kuratorem programu Marcinem Hamkałą i redaktorem serwisu miastoliteratury.com Arturem Rogosiem rozmawia Agnieszka Kochanowska.
Agnieszka Kochanowska: Przy Długiej 35 w Gdańsku organizujecie spotkania pod tajemniczą nazwą Mównica L. Domyślam się, że chodzi o spotkania z pisarzami? Marcin Hamkało: Mównica L to coś w rodzaju czasopisma na żywo. Autorzy i autorki witryny
miastoliteratury.com czytają na głos przy Długiej 35 swoje teksty i rozmawiają o nich ze sobą i z publicznością.
Czym to się różni od innych spotkań literackich?Marcin Hamkało: Nie są to premiery książek ani spotkania autorskie. Celem jest pokazanie za każdym razem jakiejś części trójmiejskiego środowiska literackiego i próba przeniesienia punktu ciężkości rozmowy z indywidualnych doświadczeń twórcy na społeczny wymiar oddziaływania literatury. Brzmi oficjalnie, ale chodzi po prostu o drobną zmianę perspektywy. Chcielibyśmy jakoś przeciwdziałać społecznej izolacji osób zajmujących się literaturą. Odczytywane podczas Mównic L teksty to niemal zawsze premiery, a forma spotkania jest odrobinę teatralna. Autorzy czytają zza takiej mocno przaśnej mównicy, którą Rosjanie zostawili po sobie w pomieszczeniach przy Długiej 35. (Do marca zeszłego roku przez dziesięciolecia działał tu rosyjski dom kultury). Do tego nieco zmęczonego już mebla przeznaczonego do przemawiania z pozycji władzy dokleiliśmy znak L, ten, który się stosuje na samochodach do nauki jazdy.
Zamysł był taki, żeby dać publiczności sygnał naszego dystansu do historii miejsca, w którym się znajdujemy, ale także do konwencji przemawiania, mówienia do ludzi z góry. Trochę też żartujemy sobie w ten sposób z wyższościowej pozycji autora wobec publiczności. Całość odbywa się w nieformalnej atmosferze, która zachęca do rozmowy.
Dotychczas odbyły się trzy Mównice L. Prozatorska, podczas której prezentowali swoje teksty
Izabela Morska,
Daniel Odija,
Barbara Piórkowska i
Paweł Radziszewski, poetycka z udziałem
Anny Danuty Pitry,
Kamila Galusa,
Wojciecha Borosa i
Leny Pelowskiej. I trzecia, poświęcona non fiction, w której udział wzięli
Dorota Karaś,
Marek Sterlingow,
Aleksandra Kozłowska i Mirella Wąsiewicz.
Czy teksty czytane podczas Mównic są o Gdańsku?Marcin Hamkało: Bywają o Gdańsku, oczywiście. Ale to nie jest reguła. Dla przykładu, bohaterowie niedawnej, październikowej Mównicy to uznane postaci literatury faktu. Aleksandra Kozłowska i Mirella Wąsiewicz w swojej ostatniej książce zainteresowały się największą mniejszością na Islandii. Badają losy Polaków, próbują dociec, dlaczego jednym udało się na emigracji, innym nie. I czemu ta odległa wyspa, na której mieszka niecałe 400 tysięcy osób, jest dla naszych rodaków tak atrakcyjna. Z kolei Dorota Karaś i Marek Sterlingow po bardzo udanym wspólnym debiucie, którego bohaterką była Anna Walentynowicz, zajęli się jedną z najbardziej kontrowersyjnych postaci polskiego dziennikarstwa - Jerzym Urbanem. Ich wspólna książka, podobnie jak "Walentynowicz", jest znakomitą, wciągającą opowieścią o PRL i pierwszych latach transformacji po 1989 r. Z autorkami i autorem rozmawiała nagradzana dziennikarka radiowa Magda Świerczyńska-Dolot, obecnie związana z Radiem 357, wcześniej przez wiele lat z Polskim Radiem.
Będą kolejne spotkania?Marcin Hamkało: Tak, w listopadzie planujemy mównicę z autorami i autorkami wypowiedzi graficznych, a w grudniu zajmiemy się audiosferą. Od stycznia będziemy kontynuować cykl, nadal przy Długiej 35, która jest stałym miejscem tych spotkań.
Mównica L to nawiązanie do tradycji pism wygłaszanych, ale też próba integrowania trójmiejskich środowisk literackich. Z głosów, które otrzymujemy po spotkaniach, możemy wnosić, że Mównica L dobrze pasuje do potrzeb gdańskiego środowiska i ma szansę przyjąć się jako wydarzenie cykliczne. Podobny, pozytywny feedback dostajemy także w kontekście witryny miastoliteratury.com.
Czym w takim razie jest i jak działa ta strona www?Marcin Hamkało: Witryna miastoliteratury.com działa już prawie rok i została zaprojektowana (przez firmę intui.eu) po przeanalizowaniu opinii środowiska literackiego, które spotykało się w zeszłym roku na szeregu dyskusji-konsultacji do programu kompleksowego wsparcia pola literackiego w Gdańsku. Strona ma hybrydowy charakter: jest przede wszystkim trójmiejskim pismem literackim, ale zawiera też kalendarium wydarzeń oraz sukcesywnie buduje bazę gdańskich pisarzy, wydarzeń i miejsc związanych z literaturą. Jest też stroną domową realizowanego przez Gdańską Galerię Miejską projektu celowego Gdańsk Miasto Literatury, którego głównym zadaniem jest przygotowanie programu i zespołu przyszłego gdańskiego Domu Literatury.
Jak powstaje to pismo? Jak dobieracie autorów i teksty? Artur Rogoś: Staramy się zapraszać do publikacji w serwisie zarówno debiutantów, jak i uznane nazwiska. Parytet ten jest wypadkową woli współpracy twórczyń i twórców oraz ich możliwości. Naturalnie ogranicza nas także budżet, bo chcielibyśmy publikować jeszcze więcej, ale nie on jest w tym wypadku decydujący. Dziś wszyscy są bardzo zajęci, mimo sympatii dla tego, co robimy, nie są w stanie się przyłączyć. Niemniej udaje nam się pokazywać w serwisie szeroki przekrój osób piszących w naszym mieście i regionie. Wiem, że sukcesywnie ten obraz będzie jeszcze bogatszy.
A jak szeroki jest w tej chwili?Marcin Hamkało: Dotychczas w serwisie publikowało już około 70 autorek i autorów, w sumie ukazało się ponad 150 tekstów, w tym na przykład 25 esejów, 19 felietonów, 10 opowiadań, 33 wywiady i 41 wierszy. Witryna debiutowała pod koniec zeszłego roku, do końca października teksty na miastoliteratury.com czytało już ponad 16 tys. osób.
Jakie tematy poruszacie? Jaka jest forma tych publikacji? Artur Rogoś: Twórcza wolność objawia się również w doborze tematów, których piszącym do serwisu nie narzucamy. Wyjątkiem są oczywiście zamówione recenzje czy relacje. W felietonach i esejach widać to najwyraźniej. Również, rzecz jasna, w tekstach literackich. Oprócz form klasycznych mamy też przestrzeń na zabawę, eksperyment, poszukiwanie. Jest dział Slamsykon, który w lekkiej formie podaje ważne i poważne treści, przybliżając istotne postaci, miejsca czy zjawiska literackiej i kulturalnej mapy Gdańska.
Od początku bardzo ważny jest dla nas dobór materiału ikonograficznego. Do przygotowywania ilustracji i zdjęć wyróżniających poszczególne teksty zapraszamy twórczynie i twórców, którzy mają szansę kreatywnie, a przede wszystkim indywidualnie odczytywać dane teksty. Ale nierzadko bywa tak, że zamawiamy wykonanie zdjęcia bądź ilustracje konkretnego miejsca, sytuacji czy osoby.
Marcin Hamkało: Osobny, ale bardzo ważny blok tekstów w miastoliteratury.com to publikacje wynikające z naszej współpracy z twórcami z Ukrainy i Białorusi. To część projektu Wolne Słowo, którego celem jest między innymi akcentowanie społecznej użyteczności literatury. Chodzi tu o budowanie szacunku do praw człowieka i wspieranie praktycznych umiejętności samodzielnego, krytycznego myślenia, co ma wzmocnić społeczną i indywidualną odporność na propagandę, na systemowe pranie mózgu, wychowanie do obojętności i tresowanie do nienawiści.
Uważacie, że jest szansa, żeby czytanie stało się znowu modne, a pisarze byli słyszani w debacie publicznej?Marcin Hamkało: Żeby tak się stało, trzeba konsekwentnie inwestować w indywidualne kompetencje czytelnicze, bez których utrudniony jest głębszy kontakt z tekstem. Tu wielką rolę do odegrania ma nie tylko tak zwana edukacja kulturalna, ale przede wszystkim niezbędna już dramatycznie zmiana podejścia do uczenia literatury w szkołach. Ale równie niezbędne jest przywrócenie, a czasem wywołanie nowych sytuacji społecznych, które pozwolą nam korzystać z jednoczących mocy literatury.
Marcin Hamkało jest kuratorem programu Gdańsk Miasto Literatury, Artur Rogoś wspólnie z Małgorzatą Ogonowską redaguje serwis miastoliteratury.com. Program Gdańsk Miasto Literatury na zlecenie urzędu miasta realizuje Gdańska Galeria Miejska, kierowniczką projektu jest dr Marta Flakowicz-Szczyrba. Biuro projektu mieści się przy ul. Długiej 35 w Gdańsku. Serwis miastoliteratury.com oraz wstęp na wszystkie spotkania z cyklu Mównica L są bezpłatne. Z redakcją można się kontaktować pod adresem kontakt@miastoliteratury.com
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy
