Organy w archikatedrze oliwskiej to ważny punkt dla wielu turystów podczas wizyty w Trójmieście. Nic w tym dziwnego. To symbol muzyki organowej, niegdyś największy tego typu instrument na świecie. Ponad osiem tysięcy piszczałek i kilkadziesiąt figur aniołów, poruszających puzonami, trąbami i dzwoneczkami. Konstrukcja z pewnością robi wrażenie. Wizualne i audialne. Na czym polega fenomen organów oliwskich? Dowiecie się tego z poniższego tekstu oraz podczas koncertów 62. Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej, który potrwa do końca sierpnia.
Historia organów w archikatedrze oliwskiej sięga 1758 roku. Były to czasy opata Jacka Rybińskiego, który utworzył w kościele chór i zespół muzyczny, czego naturalnym następstwem była chęć przebudowy dotychczasowego instrumentu. Młody Jan Wilhelm Wulf z Ornety, wnuk organmistrza Johanna Georga przybył do Gdańska i otrzymał zadanie, aby przebudować małe organy w transepcie kościoła. Opat, zadowolony z efektów jego pracy, wysłał młodego konstruktora w trzyletnią podróż do Niemiec i Holandii, aby uczył się od największych organmistrzów. Po powrocie do Oliwy wstąpił do zakonu cystersów, przybrał imię Michał i w 1763 roku rozpoczął 25-letnią pracę nad budową wielkich organów oliwskich.
Naturalna stereofonia
Organy w archikatedrze oliwskiej to symbol muzyki organowej. Składają się z trzech instrumentów rozmieszczonych wewnątrz kościoła, co tworzy naturalną stereofonię. Instrument główny znajduje się na chórze. Drugi - po lewej stronie katedry, przy samym wejściu. Trzeci, niedaleko ołtarza, po jego prawej stronie.
- Brzmienie jest urzekające. To takie uniesienie do niebios. Piękno instrumentu, bogactwo i różnorodność kształtów piszczałek. Ten instrument może nas unosić trochę wyżej, właśnie do nieba. My się tak czujemy, kiedy gramy - mówi prof. Roman Perucki, I organista archikatedry oliwskiej. Organy nie posiadają złoceń, tak bardzo charakterystycznych dla czasów rokoko. W związku z zawiłą historią i pierwszym rozbiorem Polski cystersom zabrakło środków na bogate zdobienia. Nie oznacza to jednak, że organom brakuje zjawiskowych wykończeń. Zewnętrzne części instrumentu są wykonane z miękkiego drewna, w którym łatwo się rzeźbi: sosny i wiśni. Dzięki temu możemy podziwiać szczegółowe wzory winorośli, okalających całą konstrukcję.
Niektóre elementy trzeba było odnowić, ale część wzorów zachowała się w oryginale do dziś. Wokół prospektu organowego (frontowa elewacja zewnętrznej obudowy organów) znajdują się rzeźby aniołów, grających na różnych instrumentach - instrumenty te mogą poruszać się podczas gry i wydawać charakterystyczne dźwięki. Wielokondygnacyjne i monumentalne piszczałki znajdują się natomiast w centralnej części chóru i okalają kolorowy witraż.
I chociaż większość może pomyśleć, że to, co najpiękniejsze jest wyeksponowane na zewnątrz, jak podkreśla profesor Roman Perucki i co z pewnością doceniają organiści - prawdziwe bogactwo kryje się w środku, w szafie organowej, która stanowi obudowę dla wszystkich elementów wchodzących w skład instrumentu. Wiadomo, że im więcej piszczałek, tym potęga instrumentu jest większa, a ten w archikatedrze oliwskiej kryje ich w sobie blisko 8 tys. - największa ma aż 10 metrów wysokości.
Od muzyki sakralnej po filmową i przeboje z bajek
Podstawową funkcją oliwskich organów, z uwagi na miejsce, w którym się znajdują, jest oczywiście funkcja liturgiczna. Nie oznacza to jednak, że podczas koncertów rozbrzmiewa wyłącznie muzyka sakralna. Przeciwnie - repertuar jest bardzo bogaty i niejednokrotnie potrafi wprawić nie tylko w zachwyt, ale wręcz w osłupienie.
- Oprawa muzyczna liturgii to oczywiście podstawowa funkcja organów oliwskich, którą instrument ten pełni każdego dnia - podkreśla Błażej Musiałczyk, organista archikatedry oliwskiej. - Pamiętajmy jednak, że katedra jest również ważnym ośrodkiem koncertowym, w którym - poza liturgią - przez cały rok odbywają się rozmaite wydarzenia kulturalne. Latem, dla przykładu, odbywa się Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej. Jest to jeden z najstarszych festiwali organowych nie tylko w Europie, ale i na świecie - w tym roku odbywa się jego 62. edycja.
Podczas festiwalu prezentowany jest szeroki wachlarz muzyki organowej. W wykonaniu artystów światowej sławy możemy posłuchać muzyki od dawnej po współczesną. Festiwal ma w swojej historii również wiele wykonań prapremierowych oraz koncerty z towarzyszeniem innych instrumentów, a nawet całych orkiestr.
Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej w archikatedrze oliwskiej to jednak niejedyna okazja, aby posłuchać organów oliwskich w ich "niesakralnej" odsłonie.
- Przez cały rok odbywają się koncerty dla turystów - mówi Błażej Musiałczyk. - Podczas takich prezentacji, oprócz klasyki organowej, jak Toccata i fuga d-moll Jana Sebastiana Bacha, staramy się wykonać też takie utwory, które szczególnie przypadłyby do gustu naszej publiczności. Może to być np. muzyka filmowa, popularna, a jeśli odwiedzą nas dzieci, to również muzyka z bajek.
Miejsce szczególne na mapie turystycznej
Aby instrument mógł cieszyć nasze uszy, musi być nieustannie strojony. Ponadto, wszystkie elementy są regularnie konserwowane, a usterki naprawiane. To są ogromne koszty. W sezonie letnim, kiedy koncerty organowe odbywają się co godzinę, organmistrzowie pracują nad strojeniem instrumentu nocami. Jedna noc pracy to koszt około tysiąca złotych.
- Koszta utrzymania są ogromne, ale to nie jest najistotniejsze. Najważniejsze są te setki tysięcy ludzi przybywających do tego miejsca. Bo trudno wyobrazić sobie turystę, który przyjechałby do Gdańska i nie zobaczyłby ulicy Długiej, nie spacerowałby po molo w Sopocie czy nie odwiedziłby katedry oliwskiej - podsumowuje profesor Roman Perucki.
Instrument istotnie imponujący. Mało kto wie, ale porządnej klasy organy piszczałkowe mają tyle brzmień, że z powodzeniem mogą zastąpić całą orkiestrę symfoniczną. I taki instrument wymaga też ogromnych umiejętności zarówno od tego, kto to utrzymuje, jak i tego, kto gra na nim w każdy dzień.
Michał
4 lata
20
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-12-07 20:57
Też wielka mi sztuka zagrać na organach . A niech no który spróbuje zagrać Ave Maria na perkusji . To jest dopiero śtuka .
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy
