"Święta, w gruncie rzeczy, niewiele się zmieniają"

Patryk Gochniewski

22 grudnia 2018 (artykuł sprzed 5 lat)

Opinie (106)

Najnowszy artykuł na ten temat Co zrobić z choinką po świętach?

W czasie zabawy "choinkowej", lata osiemdziesiąte XX w.

Święta Bożego Narodzenia. Czas, który co roku dla wielu jest równie przyjemny, co stresujący. Jednak czy zawsze tak było? Jak to wyglądało przed transformacją, w czasach PRL-u? O tym rozmawiamy z drem Łukaszem Jasińskim, współpracującym z Muzeum Miasta Gdyni.

Patryk Gochniewski: Czym są dla pana święta?

Łukasz Jasiński: Święta dla mnie to przede wszystkim czas bardzo rodzinny, prywatny. Odcinam się wówczas od problemów, spraw zawodowych. To czas wyciszenia. Unikam wtedy różnych ciężkich historycznych lektur, skupiam się na najbliższych. Bardzo lubię ten czas, w trakcie którego próbuję być lepszy dla innych.

Jeszcze w latach 90. wyglądały zupełnie inaczej. To był faktycznie przepełniony rodzinną atmosferą czas, w którym czuć było tę magię. Teraz to umyka, dlaczego?

Wydaje mi się, że ludzie w zbyt wielkim stopniu ulegają szałowi zakupów, bardzo często nieprzemyślanych. Mam tutaj na myśli przygotowywania, które trwają niekiedy od listopada i przypominają szykowanie się do wojny (śmiech). Być może w latach 90. było mniej marketingu i z dzisiejszego punktu widzenia wydaje się on być dosyć śmieszny i nieporadny. Nie było poza tym mediów społecznościowych, więc wydaje mi się, iż ludzie w większym stopniu spędzali czas rozmawiając ze sobą bezpośrednio.

Charytatywne akcje świąteczne w Trójmieście

Stewardesy przy choince na pokładzie m/s Batory, 1956-1968

A święta w czasach PRL-u?

Tutaj dotykamy dwóch kwestii: codzienności zwykłych polskich rodzin, które na przestrzeni dekad usiłowały jak najlepiej i najbardziej godnie spędzać ten świąteczny czas. Niekiedy wymagało to niesamowitych zdolności logistycznych. Na przykład w celu "zdobycia" karpia, cytrusów i innych produktów czy wymarzonych prezentów. Związane to też było z tasiemcowymi kolejkami i charakterystycznymi dla gospodarki centralnie planowanej brakami na rynku. Z drugiej strony w niektórych latach Boże Narodzenie odbywało się niejako w cieniu "wielkiej polityki", jak w grudniu 1970 r., czasach stalinizmu, bądź w roku 1945.

Na czym polegało umniejszanie wartości Bożego Narodzenia przez wtedy panujący system?

Chodziło tutaj, zwłaszcza w czasach stalinizmu, o kilka kwestii. Usunięcie czy też marginalizacja wymiaru religijnego świąt, które traktowano jako święto ludowe, związane z kulturą chłopską. Próbowano także usunąć niektóre symbole, zastępując je innymi. Na przykład pod koniec lat czterdziestych w oficjalnej narracji nie mówiono o św. Mikołaju, lecz prezenty miał przynosić, podobnie jak w Związku Radzieckim, Dziadek Mróz. Organizowane w szkołach i zakładach pracy tak zwane "choinki", w dużej mierze skupiały się na indoktrynacji dzieci. Oczywiście takich przykładów można podać więcej.

Zobacz także: Ile kosztuje rodzinna Wigilia?

Co było powodem takiego postępowania?

Komuniści, zwłaszcza w latach czterdziestych, mieli ambicję wychowania "nowego człowieka", dla którego to komunizm miał być substytutem wiary. W związku z tym usiłowali pomniejszać znaczenie wszystkiego, co związane było z religią, a także spychać na margines stare święta, tworząc nową, sztuczną obyczajowość. Po przełomie roku 1956 i destalinizacji, Polski Kościół i władza współistniały ze sobą, prowadząc bardziej wyrafinowaną grę, niż otwartą wojnę względem siebie. Władza nie podejmowała już prób zepchnięcia tradycyjnych świąt na margines, ale raczej starała się je włączyć w swój własny kalendarz. Dalej jednak dystansowano się od kwestii religijnych, w większym stopniu podkreślając, iż jest to bliżej nieokreślony "czas odpoczynku".

Pocztówka: Pocztówka świąteczna collage: widoki Gdyni: ul. 3 Maja, ul. 10 Lutego, skwer Kościuszki, 1953-1957

Są jakieś analogie między świętami wtedy i teraz - w kontekście postrzegania tego czasu?

Wydaje mi się, że jednak mimo różnych kolei losu, w gruncie rzeczy święta zawsze są postrzegane podobnie, zwłaszcza przez dzieci. Tutaj bardzo niewiele się zmienia, niezależnie od ustroju czy sytuacji politycznej.

Mam wrażenie, że obecnie ludzie niejako sami umniejszają rolę Bożego Narodzenia. Przez kładzenie nacisku na prezenty, chęć pokazania się przed innymi.

Zgadza się, być może konsumpcjonizm przytłacza święta i nas wszystkich w zbyt wielkim stopniu. Ale to element szerszego problemu: często kupujemy sobie - i innym - rzeczy, których tak naprawdę w ogóle nie potrzebujemy, za pieniądze, których w gruncie rzeczy nie mamy. Czasem też kupujemy prezenty po to, aby zaimponować ludziom, których tak naprawdę nie lubimy. Ale czy ten mechanizm nie jest również uniwersalny? Każdy musi to rozważyć we własnym sumieniu. Z pewnością w poprzednim ustroju możliwości konsumpcyjne większości ludzi były sporo mniejsze niż obecnie.

Kiedy, według pana, w Polsce święta były najbliżej swojej pierwotnej postaci, ich wartości?

Pamiętajmy, iż święta, w gruncie rzeczy, niewiele się zmieniają. Do tego część naszych zwyczajów, jak ubieranie choinki na święta, jest zapożyczeniami z innych krajów. Trudno jest więc mówić o jakiejś "pierwotnej postaci świąt". Po prostu cieszmy się nimi.

Patryk Gochniewskip.gochniewski@trojmiasto.pl

Wywiady

Adam Orzechowski: Teatr jest ciągle dużym wyzwaniem (16 opinii)
"To człowiek czyni zło i to człowiek przymusza innych do robienia zła" (29 opinii)
Niedługo jej produkcja pojawi się w Muzycznym. Płoszajska o kulisach pracy reżysera (6 opinii)

Miejsca

Muzeum Miasta Gdyni Gdynia, Zawiszy Czarnego 1

Opinie (106) 8 zablokowanych

Sortowanie
- Od najnowszych
- Od najstarszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-12-22 12:31

Te stewardessy wygladaja jak pielęgniarki (2)

A mikołaj jak clown

5 lat
- 12 3
Twoja opinia

Zmień treść

A mikołaj jak clown
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-12-22 12:39
  
  (1)
  
  A gdyby połaczyc te dwie pielegniarki z mikolajem......
  
  5 lat
  - 1 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  A gdyby połaczyc te dwie pielegniarki z mikolajem......
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2018-12-22 14:15
    
    Mikołajem z wielkim worem i lagą, w dodatku
    
    5 lat
    
    2 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-12-22 09:25

No niestety, albo stety (2)

Kiedyś jak nic nie było, to czekało się na święta. Teraz jak jest wszystkiego za dużo, to ciężko znaleźć świąteczny klimat. Jak mam ochotę na pierogi z kapustą i grzybami czy barszcz z pasztecikiem, to kupuję albo zamawiam w restauracji. Mandarynki i pomarańcze leżą w sklepach cały rok. Karpia nie lubię. Z dzieciakami największy problem, to co im kupić, bo wszystko mają... Śniegu już nie ma... Jedyne chyba na co czekam, to sałatka jarzynowa...

5 lat
- 52 8
Twoja opinia

Zmień treść

Kiedyś jak nic nie było, to czekało się na święta. Teraz jak jest wszystkiego za dużo, to ciężko znaleźć świąteczny klimat. Jak mam ochotę na pierogi z kapustą i grzybami czy barszcz z pasztecikiem, to kupuję albo zamawiam w restauracji. Mandarynki i pomarańcze leżą w sklepach cały rok. Karpia nie lubię. Z dzieciakami największy problem, to co im kupić, bo wszystko mają... Śniegu już nie ma... Jedyne chyba na co czekam, to sałatka jarzynowa...
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-12-22 13:55
  
  To prawda
  
  Strzeliłeś w samo sedno sprawy
  
  5 lat
  - 7 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Strzeliłeś w samo sedno sprawy
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-12-22 11:59
  
  nazywa sie to przesytem. terorrem nadprodukcji
  
  Nawet dobudowaywanie kolejnych centrow handlowych w historczynej czesci miasto to zlo jak rak. Mam tu na mysli zakrycie kanalu raduni przez adamowiczowe forum.
  
  Kolejne pewnie powstanie na drodze krolewskiej. Bo przeciez z wyspy spichrzow bedzie za daleko.
  
  5 lat
  - 12 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Nawet dobudowaywanie kolejnych centrow handlowych w historczynej czesci miasto to zlo jak rak. Mam tu na mysli zakrycie kanalu raduni przez adamowiczowe forum. Kolejne pewnie powstanie na drodze krolewskiej. Bo przeciez z wyspy spichrzow bedzie za daleko.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-12-22 08:21

Co ma oznaczać to "drem" przed imieniem i nazwiskiem? (5)

5 lat
- 18 3
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-12-22 12:10
  
  Drem z ang: Diuring Romanian Easter Midnight (2)
  
  (tradycja nocy wampirów itp rozumiesz)
  
  5 lat
  - 4 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  (tradycja nocy wampirów itp rozumiesz)
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2018-12-22 12:24
    
    (1)
    
    During chyba
    
    5 lat
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    During chyba
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2018-12-22 12:29
      
      During to raczej taka choroba brzucha
      
      5 lat
      
      1 1
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      During to raczej taka choroba brzucha
      Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-12-22 08:33
  
  Że z tym redrem jest coś nie tak
  
  5 lat
  - 7 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Że z tym redrem jest coś nie tak
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-12-22 08:27
  
  Ze to fan doktora dre
  
  5 lat
  - 15 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Ze to fan doktora dre
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-12-22 10:44

Jedno jest pewne - za nich czasów wczesnego dzieciństwa Mikołaj wyglądał jak biskup w złocie z laską a nie czerwony zimowy robotnik z koka koli.

Rocznik 90
5 lat
- 18 2
Twoja opinia

Zmień treść

Jedno jest pewne - za nich czasów wczesnego dzieciństwa Mikołaj wyglądał jak biskup w złocie z laską a nie czerwony zimowy robotnik z koka koli.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-12-22 08:50

(1)

kiedyś na święta to się czekało, a dziś się nie można doczekać kiedy koniec tego przepychu, biegu, zakupów jakby wojna miała być

gosc
5 lat
- 49 6
Twoja opinia

Zmień treść

kiedyś na święta to się czekało, a dziś się nie można doczekać kiedy koniec tego przepychu, biegu, zakupów jakby wojna miała być
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2018-12-22 10:42
  
  Kiedyś na Święta się czekało właśnie bo teraz za wcześnie zaczyna się świąteczny czas. 2 listopada już świąteczne szaleństwo. przechodzi się nad tym do porządku dziennego i gdy już pojawia aja się Święta to już się nie odczuwa atmosfery
  
  Jacek
  5 lat
  - 11 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Kiedyś na Święta się czekało właśnie bo teraz za wcześnie zaczyna się świąteczny czas. 2 listopada już świąteczne szaleństwo. przechodzi się nad tym do porządku dziennego i gdy już pojawia aja się Święta to już się nie odczuwa atmosfery
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-12-22 10:16

ale cytrusy były tylko na święta a teraz promocja i każdy się krzywi, że drogo ;)

5 lat
- 12 0
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-12-22 09:21

Zamiast podziwiać choinke, bomki,lampki patrzy w smartfon. Dla kogo te drzewko? Dla dziecka to atrakcja jak stary taszczy ja na plecach i tyle

Air piotr
5 lat
- 36 1
Twoja opinia

Zmień treść

Zamiast podziwiać choinke, bomki,lampki patrzy w smartfon. Dla kogo te drzewko? Dla dziecka to atrakcja jak stary taszczy ja na plecach i tyle
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2018-12-22 08:40

Przynajmniej śnieg był...

A nie jakieś rozwolnienie na chodnikach..

Tak to wygląda
5 lat
- 50 5
Twoja opinia

Zmień treść

A nie jakieś rozwolnienie na chodnikach..
Regulamin dodawania opinii