Dramat psychologiczny w najlepszym gatunku? Nie tym razem. "Budowniczemu Solness" Henrika Ibsena to mimo wszystko nie "Dzika kaczka", "Nora" czy "Peer Gynt". Zaś w przekrzyczanym, dość chaotycznym spektaklu "Solness" warta odnotowania jest jedna kreacja aktorska.
Po wybiórczo potraktowanym "Panu Tadeuszu" przez
Jarosława Tumidajskiego, unowocześnionej klasyki w Teatrze Wybrzeże ciąg dalszy.
Iwo Vedral, reżyser najnowszej premiery Wybrzeża -
"Solness", czyta dramat Ibsena wiernie, ale wyjątkowo dosadnie, odzierając tekst norweskiego dramatopisarza z niuansów i niedopowiedzeń. W zamian oferuje przede wszystkim wulgarną dosłowność.
Solness buduje domy. Jego świat składa się z dominującej na lokalnym rynku firmy budowlanej oraz zdziwaczałej żony Aliny, tolerującej jego romans z młodą sekretarką Kają. Budowniczy ma też pomocnika, zakochanego w Kai Rangara. W tę oswojoną przestrzeń niespodziewanie wkracza młodziutka Hilda, dziewczyna znikąd, domagająca się dotrzymania obietnicy, jaką Solness złożył jej ponoć dziesięć lat wcześniej. Niepostrzeżenie Hilda wywraca ułożony świat Solnessa do góry nogami.
Słusznie w programie do spektaklu reżyser zauważa, że czas i przestrzeń sztuki Ibsena mają rozmyte kontury. Dlatego udana scenografia
Karoliny Sulih też jest niedookreślona - na niemal pustej sali widzimy kilkanaście drewnianym ław pozbawionych krzeseł - symbol nieukończonej budowy, ale też widmo szkolnej sali lekcyjnej. Scenę zamyka z dwóch stron dwumetrowa ściana (nadająca wnętrzu pozór basenu bez wody), z trzeciej zaś połyskujące, wysokie do sufitu drzwi z pleksi. Czwartą ścianę stanowi podłoga, odbijająca, niczym lustro, każdy gest i ruch aktorów.
Aby atmosfera była gęsta od emocji, reżyser każe aktorom krzyczeć, uprawiać seks (nawet z ławą) lub po prostu się rozebrać. Podąża za najprostszymi skojarzeniami. Niekiedy wręcz przeszkadza aktorom, jak podczas rozmowy Solnessa (
Grzegorz Gzyl) ze zredukowaną do jednej kwestii postacią doktora Herdala (
Piotr Łukawski), których zagłusza ciężkim jazzem. Muzyka, przygotowana zresztą przez Vedrala, wygląda na przypadkową play listę z ulubionych kawałków - znalazło się miejsce na śpiew operowy, mocny jazz, pop, muzykę instrumentalną, słowiańskie pieśni ludowe, a nawet dźwięki ulicy. Spektakl ma rwane tempo, zmienny rytm i kompletnie chybioną warstwę muzyczną.
Ratują go aktorzy. Szczególnie
Dorota Androsz - świetna w roli Hildy - kobiety-lolitki, z każdą chwilą coraz silniej ingerująca w życie Solnessa. Pojawia się w stroju narciarskim, jakby wpadła do górskiego schroniska na chwilę, wprost ze stoku. Wygląda na słodkiego, niewinnego podlotka. Do końca potrafi utrzymać dwuznaczność bohaterki - dziewczęcą delikatność i zwiewność oraz jej demoniczną naturę, pozwalającą Hildzie wysłać budowniczego na pewną śmierć. Jest jednocześnie zmaterializowanym wyrzutem sumienia Solnessa i przyczyną grzechu.
Dobre epizody ma
Justyna Bartoszewicz (pełna erotyzmu Kaja) i
Maciej Konopiński (zakompleksiony, bezsilny Rangar). Sam Solness Grzegorza Gzyla jest postacią celowo zagubioną, nijaką, szarą. Tyle, że Gzyl za często przerysowuje bohatera - gdy Solness przez pięć minut usiłuje wydobyć z siebie traumatyczne wyznanie o śmierci dzieci, nie jest choć w części tak autentyczny jak Kasandra (Małgorzata Gałkowska) w "Orestei" Jana Klaty, która przez kwadrans nieludzkim wręcz głosem rzuca klątwę na ród Atrydów.
Reżyser nie punktuje żadnego z tropów podjętych przez Ibsena - lęk "starego" przed "młodymi", tak jak kwestia winy i kary, czy obłęd towarzyszący wszystkim postaciom zdają się mieć równy mianownik. Vedral stara się jednak uwspółcześnić i zuniwersalizować tekst, wplatając w sztukę Ibsena fragment "Cząstek elementarnych" Michela Houellebecqa. Powołuje się na "epokę kruchej konstrukcji, którą należy chronić, bo pustka po niej będzie nie do zniesienia". Czemu akurat Houellebecq a nie inni, równie modni i popularni - Lacan, Derrida czy nawet Milan Kundera ze swoją, równie dobrze nadającą się na cytat "Nieznośną lekkością bytu"? Pożenienie Ibsena z Houellebecqiem w kontekście efektu scenicznego nic nie wnosi.
Cieszy fakt, że na deski Wybrzeża trafił Ibsen. Zwłaszcza, że na sztukę tego Norwega w Wybrzeżu czekaliśmy aż dekadę. Tym większa szkoda, że Iwo Vedral stworzył spektakl, o którym zapomina się od razu po wyjściu z teatru.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy
