Ciało, które myśli. Ślady

Pomimo zaniku archaicznych amazońskich praktyk kulturowych w postaci, w jakiej miały miejsce w przeszłości, przetrwały one substancjalnie w cielesnych dyspozycjach odczuwania zharmonizowanego świata poprzez ciało w postaci bliskości emocjonalnej i cielesnej, egalitarności i wolności jednostki, wspólnego posiłku i snu, etyce wobec drugiej płci, przenikalności światów ludzkich i nie-ludzkich, ale też zazdrości, nienawiści, zadawaniu bólu czy śmierci jako życia w innej postaci. Pierre Bourdieu pisze o tym tak: Wiara czynna, wpajana przez pierwotne nauki, traktujące ciało (...) jak automat, 'który jest siedzibą ducha, choć nawet o tym nie myśli (...) jest najdoskonalszą formą tego rodzaju 'ślepej czy też symbolicznej myśli'. Stanem ciała jest siedziba ducha, choć nawet o tym nie myśli.

Bora są ludem mieszkającym w Amazonii peruwiańskiej w dorzeczu rzeki Ampiyacu - jest ich około jednego tysiąca. Od ponad 100 lat mają kontakty ze światem zewnętrznym. Na co dzień trudno ich odróżnić od metyskich mieszkańców Amazonii - chodzą w zachodnich ubraniach, w domach mają tv i video, pracują często w "metyskich zawodach", są wyznawcami różnych odmian protestantyzmu lub synkretycznego katolicyzmu. Metysi również antropologicznie i kulturowo - przez małżeńskie mariaże - upodobnili się do rdzennych mieszkańców Amazonii - żują kokę, leczą się u indiańskich curanderos, na wybory mis piękności przebierają się w sfolkloryzowane stroje Bora - tworząc wspólnie tzw. sociedad bosquesina, społeczeństwo leśne.

Bogate życie obrzędowe Bora uchroniło ich przed całkowitym rozpłynięciem się w obcej kulturze - liczne fiesty, które organizują ludzie kroczący "drogą ceremonialną" stały się najmocniejszym spoiwem kulturowym łączącym w całość praktyki materialne i symboliczne Bora. Są one tak silne, że opierają się lub występują obok pop kultury, działalności misyjnej i zorganizowanej edukacji instytucjonalnej.

Własny język - Bora znają czasem 2-4 języków tubylczych - występuje obok języka hiszpańskiego. Pieśni mityczne i bitwy na pieśni "współczesne" śpiewa się w czasie kilkudniowych świąt, ale na co dzień słucha się muzyki latynowskiej i zachodniej. Tytoń, który leczy, rośliny, które oczyszczają rany lub zawieszone nad łóżkiem chorego chronią przed nawrotem choroby stosuje się obok antybiotyków. Podział na praktyki męskie i żeńskie ma miejsce obok koedukacyjnej edukacji szkolnej i pracy zarobkowej. Patio de la coca - miejsce w maloce, gdzie wieczorem mężczyźni żują kokę i ampiri (czystą nikotynę) i przekazują twarzą w twarz wiedzę praktyczną, mityczną, informacje dnia codziennego i ustalają wspólne działania - występuje obok wiedzy medialnej z tv, radia, prasy, zgromadzeń kościelnych, szkoły czy zewnętrznej obserwacji życia codziennego metysów.

BIOGRAM
Marek Wołodźko - antropolog, freelancer, założyciel fundacji "Kultury ponad kulturą". Prowadził etnograficzne (zespołowe) badanie terenowe w Amazonii wenezuelskiej i ekwadorskiej. Uczestniczył w projektach badawczych z CEDIME/Ekwador i AIDESEP/Peru. Od roku 2009 prowadzi własne badania etnograficzne w Amazonii peruwiańskiej wśród Indian Bora. Autor artykułów o tematyce etnograficzno-muzeologicznej i wystaw fotograficzno-etnograficznych.

Zainteresowania badawcze: amazonistyka, poznawanie, rozumienie i opis obcej kultury, nabywanie innej kompetencji kulturowej i trwanie kulturowe, metodologia etnograficznych badań terenowych, możliwości reprezentacji i opisu kultur tubylczych w kategoriach pojęciowych, wizualnych i doświadczeń współczesnego społeczeństwa, sztuka współczesna, antropologia i obszary ich przenikania się, antropologia wizualna i wystawiennictwo etnograficzne.

Mieszka w Gdańsku, w Sudwie na Mazurach i nad rzeką Ampiyacu, wśród Bora, w północno-wschodniej Amazonii peruwiańskiej.


Wystawę można oglądać do 23 listopada po wcześniejszym umówieniu telefonicznym z koordynatorem WL4 Czesławem Podleśnym : 663637132