Cudowne lata. Muzyka, poezja, malarstwo. Lata 70. i 80.

"Cudowne lata.
Muzyka, poezja, malarstwo. Lata 70. i 80."

Wernisaż 3 lutego 2010, godz. 13:00 - na wernisaż wstęp wolny.
Wystawa potrwa od 4 lutego do 28 marca 2010.

Godziny otwarcia muzuem:
wtorek - niedziela:
10.00 - 17.00
poniedziałek: nieczynne

Tytuł wystawy - "Cudowne lata..." nie jest prowokacją, gdyż autorzy nie myśleli tworzyć apoteozy PRL-u, ani też wmawiać młodemu pokoleniu, że czas ten był wolny od konformizmu i zdrady. Chcieli mówić o niepowtarzalnym pięknie każdego istnienia, nawet w obrębie rzeczywistości PRL-u, o wielkim i realnym pragnieniu braterstwa, solidarności, o zachowaniu wbrew wszystkiemu ludzkiej godności.

Wszystkie prezentowane na wystawie rodzaje sztuk: muzyka, malarstwo, rzeźba, poezja, muszą połączyć się w jej przestrzeni w organiczną całość. Bo prawdziwa wystawa jest jak drogocenna kolia skomponowana precyzyjnie z dobranych drogich kamieni - osobnych dziel sztuki i sama winna być również dziełem sztuki. Inaczej jest tylko kolejnym powieszeniem obrazków pod sznurek i postawieniem rzeźb na postumentach. Czy nasz ambitny zamiar się powiedzie - oceni publiczność.

Na wystawę składa się około 100 dzieł sztuki z zakresu malarstwa, rzeźby, grafiki pochodzących z muzeów i zbiorów prywatnych całego kraju i tyle samo dokumentalnych zdjęć autorstwa wybitnych polskich fotografików. Zaprezentujemy malarstwo artystów tej klasy, jak Edward Dwurnik, Maciej Bieniasz, Wiesław Szamborski, Jan Lebenstein, Marek Sapetto, Andrzej Konwerski, Józef Łukomski, Grzegorz Moryciński, dzieła rzeźbiarskie Jana Kucza, Jerzego Jarnuszkiewicza, fotogramy Marka Karewicza, Erazma Ciołka, Wojciecha Prażmowskiego, Tomasza Sikory, Jarosława Tarania, Macieja Osieckiego. Wystawie towarzyszy obszerny, bogato ilustrowany katalog.

Twórcy wystawy na trudne lata naszej historii spojrzeli jednocześnie poprzez pryzmat muzyki, poezji, malarstwa, ale też okiem fotograficznego obiektywu. W latach 70. i 80., o których opowiada nasza wystawa, system komunistyczny, mimo że stracił już represyjną brutalność, zachował swoją istotę. Po dramatycznych wydarzeniach na Wybrzeżu w roku 1970 i w Radomiu w roku 1976 rodziła się zorganizowana opozycja. Jednak nadal o kwestiach zasadniczych decydowali funkcjonariusze partyjni i tajna policja. Polska pozostawała członkiem Układu Warszawskiego i RWPG, a jedynym gwarantem jej istnienia, bezpieczeństwa i rozwoju pozostawał niepodważalny i wpisany w Konstytucję PRL-u sojusz ze Związkiem Radzieckim.

Pragnąc ukazać czasy PRL-u poprzez sztukę najpierw trzeba odpowiedzieć sobie na pytanie, jaka była reakcja polskich artystów, pisarzy, poetów, muzyków na komunistyczną opresję i permanentne kłamstwo? A jeśli porównamy zadanie sztuk do roli Stendhalowskiego "zwierciadła przechadzającego się po gościńcu", to czy mogły one obraz tego gościńca uczciwie odbijać, czy też raczej go deformowały lub uporczywie udawały, na różne artystyczne sposoby, że zabieg taki jest niepotrzebny lub niemożliwy, albo wręcz sugerowały, że gościńca tego po prostu nie ma. Na naszej wystawie prezentujemy wyłącznie dzieła stanowiące uczciwą artystyczną reakcję na "tu" i "teraz" "cudownych lat", lat, których istota sytuuje się na krawędzi konformizmu i bohaterstwa, niezgody na nieludzki system i świadomej z nim współpracy.

Staramy się ukazać te dwa wymiary PRL-owskiej rzeczywistości, by odbiorca, pod powierzchnią banalnych, codziennych zdarzeń mógł dojrzeć ukryte sedno tamtych czasów, odtworzyć ich istotę, spojrzeć w twarz "potworowi" z wiersza Zbigniew Herberta, potworowi niewidzialnemu, o którego obecności, jak pisał poeta, zaświadczają jedynie jego ofiary.

Taka koncepcja wymagała również odejścia od tradycyjnie prowadzonej narracji, kiedy to o czasach PRL-u opowiadają zazwyczaj znani działacze opozycji, politycy, intelektualiści, historycy. Ich relacje z natury rzeczy mieszczą się w "korporacyjnej" formule postrzegania tamtych czasów, podlegają utrwalonym już stereotypom, i są konfrontacyjne w stosunku do innych świadectw pamięci. Dlatego też bohaterami prezentacji uczyniono anonimowych mieszkańców wsi i małych miasteczek, mężczyzn, kobiety, dzieci, hippizującą młodzież. To zwykli ludzie, których twarze, ujęte na fotografiach i dziełach sztuki, odnajdziemy na wystawie uchwycone w różnych sytuacjach, na podmiejskich zabawach, niedzielnych spacerach, pielgrzymkach, alkoholowych biesiadach, ale też zatrzymane w momentowym kadrze milicyjnej kamery, w chmurze gazów łzawiących, w walczącym z ZOMO i wojskiem tłumie. To właśnie oni w 1980 roku powstali z kolan i upomnieli się o swoją godność i to oni przede wszystkim stworzyli "Solidarność".

Na ekspozycji nić narracji tworzą fragmenty wierszy wielkich polskich poetów: Stanisława Grochowiaka, Czesława Miłosza, ks. Jana Twardowskiego, Stanisława Barańczaka, Zbigniewa Herberta i wielu innych. To poezja bowiem, posiada moc uogólniania konkretnych historycznych zdarzeń, wynosząc je na poziom filozoficznej i religijnej refleksji. Całość prezentacji scali mocna, rockowa i bluesowa muzyka lat 70. i 80, która dla młodego pokolenia stanowiła wówczas swoistą enklawę nadziei i wolności, ale też przestrzeń pokoleniowej, kulturowej identyfikacji. Nie sposób zrozumieć tamtych czasów nie wsłuchując się w śpiewny monolog gitary Jimmiego Hendrixa, w szorstki głos Jennis Joplin, gitarowe riffy Tadeusza Nalepy, precyzyjne solówki Tomasza Jaśkiewicza dopowiadające frazy Czesława Niemena, w szalony rytm trzymany w ryzach przez perkusistów, którzy grają tak, jakby toczyli przed sobą ogromne, nieociosane głazy...

Ci, którzy w swoim czasie nie pokochali tej muzyki, wraz z jej nonszalancją, twórczą odwagą, zaklętym w niej pragnieniem budowania wbrew wszystkiemu kolejnej "republiki marzeń", nigdy nie byli młodzi. Na naszej ekspozycji, której autorską ścieżkę dźwiękową przygotował Marek Gaszyński mają szansę to nadrobić.

Ekspozycja przygotowana została w 2009 r. przez Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, w ramach obchodów 20. rocznicy odzyskania przez Polskę wolności. Po prezentacji w Galerii BWA w Olsztynie, na przeszło miesiąc zagości w Muzeum Miasta Gdyni.

Autor wystawy: Łukasz Kossowski
Komisarz wystawy ze strony Muzeum Literatury w Warszawie: Aleksandra Kaiper-Miszułowicz
Komisarz wystawy ze strony Muzeum Miasta Gdyni: Anna Śliwa

Muzeum Miasta Gdyni
Zawiszy Czarnego 1, 81-374 Gdynia