Dokładnie w Noc Muzeów, czyli w minioną sobotę, 18 maja, Muzeum Narodowe w Gdańsku otworzyło nową wystawę czasową - Polski Gdańsk 1928. Teka graficzna Jana Gumowskiego, która prezentowana jest w oddziale Zielona Brama. To z co najmniej kilku powodów ekspozycja wyjątkowa, którą warto zobaczyć. Wydarzeniu towarzyszy bogaty program edukacyjny: oprowadzania, wykłady i spotkania. Wystawa będzie czynna do 14 lipca.
Dzieła wybitnego grafika
Jan Kanty Gumowski (1883-1946) to polski malarz, grafik i rysownik. Uprawiał on malarstwo olejne, akwarelę, pastel, projektował witraże i malarstwo ścienne. Jednak szczególną artystyczną rangę osiągnął jako rysownik i grafik.
Najbardziej znaną częścią jego twórczości są litografie z widokami polskiej architektury zabytkowej, opublikowane w ośmiu tekach pomiędzy 1913 a 1931 rokiem. Są wśród nich m.in. Lublin, Jasna Góra, Kraków i Gdańsk.
Dzieła te uznaje się za wybitne. I właśnie te, dotyczące naszego miasta, możemy podziwiać obecnie w Zielonej Bramie.
- Z tej wystawy cieszę się wyjątkowo, można by rzec potrójnie. Po pierwsze jako dyrektor muzeum, który zawsze pragnie, aby jego instytucja mogła publiczności coś interesującego zaproponować, a ta wystawa jest pod wieloma względami bardzo ciekawa. Po drugie dlatego, że jestem kuratorem tej wystawy - a rzadko zdarza się, aby dyrektor miał czas i kompetencje, by to robić. Tymczasem prezentowana tu twórczość była przed kilku laty przedmiotem moich badań naukowych. Po trzecie jest to pierwsza publiczna prezentacja oryginalnych rysunków Jana Gumowskiego, które powstały w Gdańsku w latach 20. To prawdziwy skarb, jeśli chodzi o historię sztuki gdańskiej - zapewniał podczas otwarcia wystawy kurator i dyrektor Muzeum Narodowego w Gdańsku - Jacek Friedrich.
Arcydzieło polskiej propagandy
Jan Gumowski pracował nad teką zatytułowaną "Gdańsk", przebywając w mieście od czerwca do sierpnia 1928 roku. Opublikowano ją jeszcze w tym samym roku.
Zawierała 20 widoków zabytkowej architektury gdańskiej i jej fragmentów, a dwa dodatkowe wizerunki, wykonane w kolorze, zdobiły okładkę teki.
Nie byłoby w tym zapewne nic niezwykłego (wcześniej Gdańsk był rysowany m.in przez
Leona Wyczółkowskiego), gdyby nie fakt, że artysta przedstawił niemal wyłącznie te zabytki, które można było powiązać historycznie z polską obecnością w mieście. Dlatego też interesowały go głównie podobizny polskich królów, polskie herby oraz budynki związane z polskim mecenatem. Od samego początku chodziło więc o przekazanie komunikatu: Gdańsk jest polski.
"Gdańsk" Jana Gumowskiego to prawdziwe arcydzieło polskiej propagandy wizualnej w międzywojniu. - Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że to są po prostu realistyczne widoki Gdańska, fragmenty gdańskiej architektury. Tymczasem, jeśli przyjrzymy się temu dokładniej, to jest to artystyczna kreacja, bardzo misternie, konsekwentnie i świadomie przeprowadzony obrazowy wywód na temat polskości Gdańska - mówił Jacek Friedrich.Jak się bowiem okazuje, zarówno pobyt artysty w mieście, jak i przygotowanie grafik sfinansowały polskie władze, a zlecone zostały oficjalnie przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Dodatkowo prace opatrzono podpisami w językach francuskim oraz angielskim, które były bardziej rozbudowane od polskich, aby wyjaśnić zagranicznym widzom związki danego motywu z Rzeczpospolitą. Zadbano i o to, by przekaz ten dotarł do zagranicznego odbiorcy - teka trafiła między innymi do Biblioteki Muzeum Brytyjskiego w Londynie.
Oryginalne rysunki prezentowane po raz pierwszy
Na wystawie zobaczymy zarówno litografie, składające się na tekę, jak i
niemal komplet (18 sztuk) oryginalnych rysunków ołówkiem, stanowiących ich pierwowzór. Każdej parze towarzyszy niezwykle ważny komentarz historyczny, wyjaśniający wizję artysty oraz kontekst powstania danego dzieła.
- Wielką siłą tej wystawy i czymś, co dla miłośników grafiki będzie niezmiernie cenne i ciekawe, jest pokazanie prac graficznych - litografii, które były znane i są bardzo cenione przez kolekcjonerów i które są dziełem jednego z najzręczniejszych i najbardziej wirtuozowskich grafików międzywojennej Polski, jakim był Jan Gumowski. Tuż obok nich pokazujemy oryginalne rysunki ołówkowe, które stanowiły podstawę tych, powielanych później w wielu egzemplarzach, prac graficznych - i to już coś bardzo wyjątkowego i rzadkiego. Zwłaszcza, że nieczęsto pokazujemy prace na papierze, bo są one bardzo delikatne i wymagają odpowiednich warunków przechowywania - w ciemności i stabilnych temperaturach - wyjaśniał dyrektor.Rysunki zostały pozyskane do zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku w 2021 roku bezpośrednio od potomków Jana Gumowskiego.
Prezentowane są publiczności po raz pierwszy. Dyrektor opowiedział, że to, iż muzeum zdobyło te prace, zawdzięczamy szczęśliwemu splotowi okoliczności - to rodzina artysty skontaktowała się z muzeum i przekazała dzieła.
- Bardzo się cieszę, że to, o czym się mówiło w domu od dawna i co było pielęgnowane przez naszą babcię, Janinę Gumowską-Borelowską i później przez stryja, Kazimierza Borelowskiego, teraz wreszcie zobaczyło światło dzienne. Te wszystkie prace przetrwały wojnę, pieczołowicie były przechowywane i wraz z przeprowadzkami przenoszone, a teraz wreszcie są pokazane publiczności - mówiła podczas wernisażu wzruszona prawnuczka Jana Gumowskiego - Magdalena Majewska.
Prace ważne dla tożsamości gdańskiej
Wystawę szczególnie polecam gdańszczanom i gdańszczankom - każdemu, kto się nimi czuje, a także wielbicielom naszego miasta oraz jego historii. Prace te bowiem są niezwykle ważne dla naszej tożsamości gdańskiej, co podkreślał również kurator.
- Mam nadzieję, że dla gdańszczan ta wystawa będzie rodzajem zwierciadła, w którym będą mogli się przejrzeć i które pomoże im zrozumieć, jak nasza polska tożsamość w Gdańsku była budowana. To jest niesamowicie ciekawe, jak to się stało, że to miasto traktujemy jak swoje, choć nie mamy tu korzeni. Tego typu dzieła sprawiały właśnie, że czuliśmy, iż nie jesteśmy tutaj intruzami, uzurpatorami, że jakieś prawa do Gdańska mamy, i nie przyjechaliśmy na ziemię obcą, lecz taką, na której Polska istniała - dodał Jacek Friedrich. Wystawie towarzyszy bogaty program wydarzeń edukacyjnych. Oprowadzania, wykłady i spotkania przybliżą postać artysty, jego działalność twórczą, a także skomplikowane losy Gdańska w okresie międzywojennym.
Już w najbliższą sobotę, 25 maja o godz. 11.30, odbędą się
warsztaty ilustratorskie dla dzieci, a w niedzielę, 26 maja o godz. 13, pierwsze z kilku zaplanowanych -
oprowadzanie kuratorskie w Polskim Języku Migowym po wystawie.
Ekspozycja czynna będzie do 14 lipca br. w Zielonej Bramie w Gdańsku.
Filmy
