"Czarodziejska góra" Tomasza Manna należy do arcydzieł światowej literatury i jest punktem odniesienia dla wielu twórców. Sięgnął po niego również Jacek Bała, reżyser od kilku lat regularnie pracujący w Teatrze Miejskim w Gdyni. Jednak jego dziwaczna, pełna dysonansów i niekonsekwencji inscenizacja rozczarowuje na niemal każdym poziomie.
Powieść Tomasza Manna to jedno z największych dzieł swojej epoki. Odnaleźć tu można zarówno wątki "W poszukiwaniu straconego czasu" Marcela Prousta, jak i charakterystyczne motywy prozy Franza Kafki, z osobliwym zniewoleniem jednostki i uwikłaniem w niezrozumiałą, zrytualizowaną strukturę społeczną włączenie.
Co jest na afiszu w Teatrze Miejskim w Gdyni
Z pewnością intuicja autora, który 100 lat temu przeczuwał, że z marazmu, w jaki wpadają przedstawiciele sytego społeczeństwa, może nas wydostać tylko prawdziwa katastrofa (na przykład kolejna wojna światowa), przyczyniło się do tego, że dzieło Manna jest ponadczasowe. Zainspirowało też zarówno
Pawła Huelle (powieść "Castorp"), jak i naszą noblistkę Olgę Tokarczuk ("Empuzjon").
Hans Castorp odwiedza kuzyna Joachima w górskim sanatorium w Davos. Wertykalny podział na "górę" (czyli to, co dzieje się w sanatorium) i "dół" czy też niziny (czyli świat poza sanatoryjną mikrospołecznością) okazuje się bardzo istotny. Niepostrzeżenie granicę między odwiedzinami a życiem codziennym ulegają zatarciu. Chociaż do ośrodka Castorp trafił jako gość odwiedzający kuzyna, szybko sam staje się kuracjuszem.
Trzytygodniowy pobyt okazuje się siedmioletnią podróżą w głąb siebie, pełną osobliwych bohaterów - sanatoryjnych współlokatorów żyjących przez wiele lat w dziwacznej symbiozie z personelem ośrodka. Prym wiedzie tutaj ekscentryczny doktor Krokowski, prowadzący eksperymenty na podopiecznych, dokonujący ich "analizy duszy" poprzez monitorowanie snów i hipnozę.
Kuracjusze znoszą cierpliwie te zabiegi, bo całkowicie podporządkowani są
rytmowi dnia, uwzględniającemu posiłki, zajęcia, badania czy rozrywki proponowane przez personel. Wnikamy w tę zrytualizowaną społeczność wraz z Castorpem (
Maciej Wizner), serdecznie przyjętym przez mieszkańców sanatorium. W towarzystwie Joachima (
Krzysztof Berendt) szybko dołącza on do tej dziwacznej społeczności, coraz mocniej się z nią asymilując.
Castorp podziela powszechną fascynację tajemniczą Kławdią Chauchat (
Beata Buczek-Żarnecka), ulega perswazjom doktora Krokowskiego (
Mariusz Żarnecki), zaprzyjaźnia się z ekstrawertycznym włoskim racjonalistą Settembrinim (
Grzegorz Wolf) i powściągliwym, mrocznym, skłonnym do mistycyzmu jezuitą Naphtą (
Piotr Michalski). Nieustannie zaskakują go również inni mieszkańcy sanatorium, jak muzyk Kovacs (
Rafał Kowal) czy profetyczna Hanna (
Agnieszka Bała). Z konieczności poznaje też maestro Peeperkorna (
Bogdan Smagacki), który z rywala staje się jego przyjacielem.
Wydaje się, że pokusie podobnych eksperymentów jak te doktora Krokowskiego uległ reżyser przedstawienia
Jacek Bała. Reżyser sanatoryjną przestrzeń łączy z basenem (scenografia
Hanny Szymczak), którego głównym zadaniem jest rola gigantycznego ekranu projekcyjnego dla wizualizacji
Artura Lisa. Podziwiamy efektowny wideo mapping i maskowanie, wielokrotnie wykorzystujące graficzne aluzje do motywu korytarzy i labiryntów, ukazanych w atrakcyjnej wizualnie formie, ale kompletnie nieprzystającej do sytuacji scenicznych i relacji między bohaterami.
Basen być może ma być aluzją do podróży bohatera w głębiny własnych myśli, jednak w konfrontacji z mappingiem wygląda jakby aktorzy zagrali w opuszczonej scenografii innego spektaklu.
Równie niespójne z materią tekstu "Czarodziejskiej góry" są musicalowe układy choreograficzne
Michała Pietrzaka do śpiewanych a cappella przez zespół Miejskiego przebojów. Reżyser chętnie sięga po światowe hity lat 70.("Money, Money, Money" Abby), 80. ("Sweet Dreams" Eurythmics) i 90. ("Smells Like Teen Spirit" Nirvany) i z początku naszego wieku ("Hung Up" Madonny), wykorzystując je jako luźne skojarzenia z sytuacją bohaterów, czasem dokonując w nich karykaturalnych zmian. Refren "Smells Like Teen Spirit" (którego echo słyszymy w znakomitej muzyce całego spektaklu autorstwa
Sambora Dudzińskiego) w wykonaniu aktorów Miejskiego brzmi "Wyzdrowieję"...
Jacek Bała sam w efektownej damskiej sukni gra Śmierć, zabierając wraz z asystentką (
Monika Babicka) umierających pensjonariuszy. Jako reżyser zaskakuje, na przykład wtedy, gdy postanawia rozebrać głównego bohatera zupełnie do naga. Rażąca dosłowność tego gestu kontrastuje z galopującą umownością wielu innych scen.
Całkowitym kuriozum jest scena karnawału, w którym pensjonariusze dostają kartki z przypisaną "rolą". Znajdziemy tu m.in. Jezusa, Buddę, Hitlera, Putina, Bidena, Zełenskiego, a nawet Ukrainę (pięknie śpiewająca "Kalinę"
Elżbieta Mrozińska) oraz podzieloną Europę i dobitny komentarz reżysera do obecnej sytuacji politycznej na świecie. Jakby tego było mało, widzów czeka później również seans spirytystyczny z... Tomaszem Mannem.
W tym przebodźcowanym spektaklu oryginalny tekst "Czarodziejskiej góry", a za nią jej przekaz, ulegają rozmyciu. Nie pomaga nijaka rola Hansa Castorpa, który w wykonaniu Macieja Wiznera jest raczej mimowolnym obserwatorem zdarzeń, turystą w sanatoryjnej społeczności. Castorp nie ciekawi, ani nie intryguje, bliżej mu do widza niż kreatora zdarzeń.
Scenicznej wyrazistości brakuje większości bohaterów, nawet w wykonaniu tak doświadczonych aktorów jak Grzegorz Wolf (Settembrini) czy Beata Buczek-Żarnecka, której Chauchat w scenach z Castorpem wydaje się nieobecna, przez co między bohaterami nie ma chemii.
Cześć zespołu ma zadania niemal wyłącznie dekoracyjne, jak chodzące w intrygujących obcisłych kostiumach Hanny Szymczak pielęgniarki (
Weronika Nawieśniak i
Martyna Matoliniec), przypominające o sobie głównie podczas piosenek. Na tym tle wyróżnia się Krzysztof Berendt, którego Joachim od pierwszej chwili wydaje się ciekawszy od Castorpa oraz mający znakomity epizod Peeperkorna Bogdan Smagacki.
Spektakl jednak grzęźnie w natłoku odważnych, często chybionych pomysłów reżysera. Jego oniryczny charakter ciekawi tylko przez pierwsze pół godziny z trzech, jakie spędzimy w Teatrze Miejskim.
Gdańska Akademia Muzyczna wśród najlepszych
Chociaż rzetelna adaptacja tekstu "Czarodziejskiej góry" jest wierna wymowie oryginału, a spektakl wieńczy efektowna, bardzo sugestywna scena zbiorowa do "Bohemian Rhapsody" zespołu Queen, niestety trudno wskazać adresata tej unowocześnionej, podrasowanej wizualnie i muzycznie wersji literackiej klasyki. Nie przekona ani starszej publiczności, która "Czarodziejską górę" zna z lektury, ani młodszej, która po obejrzeniu przedstawienia z pewnością po nią nie sięgnie.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy
