W "Jaśminowej Sadze" najtrudniejsze jest wyrządzanie krzywdy bohaterom

Magdalena Raczek

15 maja 2021 (artykuł sprzed 3 lat)

Opinie (27)

Anna Sakowicz, choć specjalizuje się w powieściach obyczajowych, postanowiła napisać sagę. Do tej pory ukazały się dwa tomy "Jaśminowej sagi": "Czas grzechu" i "Czas gniewu".

Choć specjalizuje się w powieściach z gatunku obyczajowych, postanowiła napisać sagę historyczną. Anna Sakowicz, bo o niej mowa, po czterdziestu latach życia zamieniła rodzinny Stargard Szczeciński na Starogard Gdański. Pomorze ją urzekło, a w Gdańsku, stolicy regionu, postanowiła oprzeć akcję swojej "Jaśminowej Sagi" wydanej przez wydawnictwo Poradnia K. Dotychczas ukazały się dwa tomy z serii: "Czas grzechu" i "Czas gniewu". Rozmawiamy z pisarką o Gdańsku, historii i o trudzie pracy nad sagą.

Księgarnie w Trójmieście

Magdalena Raczek: Jak to się stało, że Gdańsk stał się jednym z głównych bohaterów pani książek z serii "Jaśminowa Saga"? Nie jest pani gdańszczanką, nie ma pani tutaj rodzinnych korzeni i nie łączą pani z miastem żadne koneksje osobiste. Skąd zatem ten Gdańsk?

Anna Sakowicz: Miłość do Gdańska "przejęłam" od męża. On z pewnością jest lokalnym patriotą, urodził się i wychował na Kociewiu. Często jednak jeździł do Gdańska, tam zamieszkała jego starsza siostra, ponadto właśnie to miasto wybrał na czas studiów, więc wnikał w Gdańsk od najmłodszych lat. Kiedy się poznaliśmy, starał się zarazić mnie tą swoją miłością i pewnie mu się udało. Ponadto zbiera stare pocztówki z Gdańskiem, a im naprawdę trudno się oprzeć, mają niepowtarzalny klimat. Może uda się nam kiedyś przenieść do Gdańska?

Wybrała pani do opisu dziejów rodziny Jaśmińskich ostatnie stulecie. Czas, w którym dzieje się akcja sagi, to lata od 1916 roku do 2019. Skąd pomysł na właśnie ten okres?

Tak naprawdę, nie wiem. Po prostu, gdy stwierdziłam, że napiszę sagę, naturalnym wyborem było ostatnie stulecie. Może zadziałała podświadomość i skojarzyło mi się "Sto lat samotności" Marqueza? Nie wiem. Z drugiej strony wydaje mi się, że do pokazania zmian pokoleniowych konieczny jest długi przedział czasowy, sto lat to chyba odpowiedni okres.

Recenzje książek z Trójmiasta

Saga podzielona jest na trzy części: pierwszy tom to lata Wolnego Miasta Gdańska, drugi to czas wojny i powojnia, trzeci ma dotyczyć historii najnowszej (Solidarność, wyjście z komunizmu i wolna Polska) - czy to było dla pani trudne, by trzymać się faktów historycznych? Czy nie kusiło pani czasem, by odrzucić realia i "odpłynąć" w fikcję literacką?

Trzymanie się faktów historycznych było najtrudniejszą częścią tworzenia sagi. Nie jestem historykiem z wykształcenia. Paraliżował mnie strach, czy nie popełnię błędów, ale zależało mi, żeby fikcyjne losy bohaterów mocno były osadzone w historii, by pokazać, że często nie wyciągamy wniosków z przeszłości, że nasze losy uzależnione są od aktualnej polityki, a historia często zatacza koła, tylko tego nie dostrzegamy. Wydawnictwo Poradnia K zadbało o konsultacje historyczne. Tutaj nieocenioną pomocą służył pan dr Jan Daniluk, który pomógł mi zapanować nad historią.

Przeczytaj także: Świat oczami kobiet. "Czas grzechu". Tom pierwszy "Jaśminowej sagi" Anny Sakowicz

"Czas gniewu" to drugi tom sagi Anny Sakowicz.

Saga chyba nie jest najłatwiejszym gatunkiem i wydaje mi się, że wymaga dobrej organizacji pracy?

Faktycznie, saga to wymagający gatunek. Początkowo nie wiedziałam, jak się za nią zabrać. Gubiłam się w gąszczu zdarzeń i postaci. I tak jak w każdej innej książce mogę pójść "na żywioł", tak tutaj się nie dało. Musiałam mieć plan, drzewo genealogiczne, rozpisaną charakterystykę bohaterów (bo przecież każdy musiał być inny), do tego najważniejsze punkty historii, na które chciałam zwrócić uwagę. Bez dobrej organizacji na pewno by się nie udało.

A sama lubi pani czytać sagi? Czy szukała pani inspiracji w sagach tj. "Stulecie Winnych" czy "Boża podszewka"?

Tak, bardzo lubię. Wzorem doskonałej sagi jest dla mnie "Ósme życie" Nino Haratischwili. Kiedy przeczytałam sagę o gruzińskim fabrykancie czekolady, postanowiłam, że moją spróbuję napisać z podobnym rozmachem. Urzekło mnie, w jaki sposób autorka opowiada historię Gruzji, dyskretnie, w tle, a zarazem w niezwykle fascynujący sposób. Myślę, że właśnie o to chodzi, by tło historyczne nie zdominowało fabuły, by nie zanudzić czytelnika, a porwać go w wir wydarzeń.

Przeczytaj także: "Nieprzewodnik rowerowy". Ruszaj na wycieczkę po Kociewiu

Jestem ciekawa, jak powstała koncepcja rodziny Jaśmińskich. Bohaterami sagi są członkowie rodziny Jaśmińskich - głównie córki introligatora z Wrzeszcza - Antoniego Jaśmińskiego: Katarzyna, Julia i Stasia, a także ich mężowie, dzieci, przyjaciele, sąsiedzi itd. Dlaczego wybrała pani na bohatera akurat introligatora?

Introligator z prostej przyczyny. Wszystko, co dotyczy książek, jest fascynujące i w jakimś stopniu "magiczne". Studiowałam edytorstwo współczesne i być może dlatego ciekawi mnie edytorska strona książek, ich druk, rodzaj opraw. Być może w poprzednim życiu byłam drukarzem albo introligatorem, bo ten wątek wraca w moich powieściach.

Uczyniła też pani jaśmin pewnym symbolem, odwołującym się do nazwiska bohaterów - co ma w sobie ten kwiat, że stał się tak ważny dla pani i pani bohaterów?

Zależało mi, żeby działać na wszystkie zmysły czytelników, między innymi na węch i wzrok. Jaśmin ma niezwykły zapach, ponadto jego biel, delikatność są niezwykłe, symboliczne. Kojarzy się z niewinnością, czystością. W języku arabskim jaśmin (Yasmin) oznacza dar Boga. Idealnie mi to pasowało do trzech sióstr Jaśmińskich.

"Czas gniewu" - druga część Jaśminowej Sagi miała swoją premierę w marcu tego roku.

Pierwszy tom sagi był bardziej obyczajowy, a w drugim tomie akcent przesunięty jest na historię, na tragiczne wydarzenia wojenne. Zaskoczyła mnie mnogość opisów związanych z działaniami wojennymi tj. wysiedlanie Niemców, przesiedlanie Polaków ze wschodu, wywożenie na przymusowe roboty, życie w obozie koncentracyjnym w Stutthofie, wejście Rosjan do Gdańska, publiczne egzekucje po wojnie... Dramatyzm i nagromadzenie tych zdarzeń są wręcz przytłaczająca dla czytelnika... Jak wyglądała praca nad tymi fragmentami? Czy podeszła pani do tego "na zimno", czy z emocjami?

Nie sposób było uczynić drugiego tomu bardziej historycznego. Przypadł on na trudne lata, bo wybuch drugiej wojny światowej, wyzwolenie, czasy PRL-u. Przyznam, że fragmenty dotyczące wojny przeżywałam bardzo mocno, bo jestem osobą emocjonalną. Śnił mi się po nocach obóz koncentracyjny, płakałam podczas pisania. To był trudny czas. Nie wspomnę o emocjach, jakie towarzyszyły mi podczas robienia researchu. Na pewno nie umiałabym podejść do tego "na zimno". Najtrudniejsze było wyrządzanie krzywdy bohaterom. Czułam, że cierpią przeze mnie, jakby byli prawdziwymi ludźmi.

Wydawnictwa w Trójmieście

Bohaterów spotyka mnóstwo cierpienia, ale chyba najwymowniejszą jest scena w piwnicy. Ofiarą czerwonoarmistów staje się jedna z Jaśmińskich, której wyjątkowo pani nie oszczędza - żeby nie zdradzać czytelnikom za wiele, powiem tylko, że traci ona swoich najbliższych, zostaje brutalnie, zbiorowo zgwałcona. Czy trudno było pani zdecydować, co się wydarzy w tej piwnicy, czy już od początku pani wiedziała, jak się potoczy ta scena?

Tę scenę zmieniałam kilka razy. Być może gdyby ta sytuacja zdarzyła się naprawdę, żadna z moich bohaterek nie wyszłaby z piwnicy żywa. Nie wiem. To był jeden z najtrudniejszych fragmentów powieści. Pisałam go, potem wyrzucałam i zaczynałam od nowa. Trudno było ubrać te zdarzenia w słowa, bo targały mną silne emocje, ale byłam przekonana, że powinno to się pojawić w książce.

Gdańsk to taka szkatułka, w której kryją się mniejsze, przypomina trochę matrioszkę - mówi Anna Sakowicz.

"Zginiemy jako Niemcy zastrzeleni przez Polaków w angielskich samolotach" - mówi w pewnym momencie Antoni. To taki chichot historii, ale walka o tożsamość tych ludzi i wiara w to, że są u siebie były nieraz tragiczne. Kim dla pani są gdańszczanie tacy jak Jaśmińscy?

Jaśmiński to Polak, ale przede wszystkim gdańszczanin. Ktoś, kto wrósł w konkretne miejsce i nie wyobrażał sobie życia poza Danzig, Freie Stadt Danzig czy poza Gdańskiem. Miasto się zmieniało, ale jego patriotyzm lokalny wciąż był taki sam. Kochał gdańskie kamienice, zwyczaje, gdańską gwarę, nie przeszkadzało mu sąsiedztwo Niemców (z jednym z nich się przyjaźnił), pił machandla i powtarzał, że gdańska krew to nie maślanka. Jednak takim ludziom jak Jaśmiński z pewnością trudno było zachować własną tożsamość, bo ci, którzy przejmowali władzę w mieście, wymagali dookreślenia, kim się jest, nie wystarczało bycie gdańszczaninem, trzeba było być Niemcem albo (później) Polakiem. Dlatego ja w definicję gdańskiej tożsamości (z tamtego czasu) wpisałabym niepewność.

Jaki będzie ostatni tom sagi? Pierwszy - jak wspomniałam - miał charakter bardziej obyczajowy, drugi mocno historyczny, a trzeci?

Trudno mi ocenić, bo na pewno historia odegra w nim ważną rolę, szczególnie Grudzień`70 i stan wojenny, choć chyba znów dominować będą wątki obyczajowe, bo w ostatnim tomie muszą się wyjaśnić wszystkie rodzinne tajemnice. Na pewno będzie w trzeciej części sporo pożegnań. Bohaterowie przecież mocno się postarzeli.

Czytaj także: Zaczytane Trójmiasto - zobacz polecane nowości literackie z Trójmiastem w tle lub w roli głównej.

Nad czym pani obecnie pracuje i czy po skończeniu sagi planuje pani wrócić do Gdańska lub Trójmiasta na kartach swoich powieści?

Obecnie piszę powieść opartą na prawdziwych zdarzeniach. Nie mogę na razie zdradzić, co to będzie, ale do Trójmiasta zamierzam wrócić. Julia Jaśmińska powiedziała, że Gdańsk to taka szkatułka, w której kryją się mniejsze, przypomina trochę matrioszkę. Chyba za bardzo wniknęłam w to miasto, żeby do niego nie wracać w następnych powieściach. Mam już pomysł na ciekawy "powrót", na razie jednak gromadzę literaturę, by dobrze się do niego przygotować. Mam też w planie napisanie książki dla dzieci z dawnym Gdańskiem w tle.

Anna Sakowicz (ur. 1972 r.) - absolwentka filologii polskiej, edukacji filozoficznej i filozofii na Uniwersytecie Szczecińskim oraz edytorstwa współczesnego na Uniwersytecie im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Warszawie. Od 2013 r. prowadzi blog Kura Pazurem. Obecnie autorka dwunastu książek, w tym dwóch dla dzieci. Bibliofilka, matka zdolnej i pięknej córki, żona pasjonata jazdy na rowerze i fotografa amatora oraz posiadaczka dwóch wspaniałych kotów Pepcia i Ośki. Mieszka na Kociewiu, w Starogardzie Gdańskim.

Magdalena Raczekm.raczek@trojmiasto.pl

Opinie (27) 1 zablokowana

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-15 13:29

Gdanska tożsamość? (10)

Dziwne, wygląda to na kreację, bo z tego co wiem, to zawsze było, że albo Polak, albo Niemiec zamieszkały w Gdańsku. Jakoś nie słyszałem, ani nie czytałem, by było inaczej i ktoś negował własną narodowość stawiając na pierwszym miejscu miasto. Może ktoś wyjaśni? Czegoś nie zrozumiałem? Inna sprawa, że relacje układały się różnie, w zależności od sytuacji.

Kaszubski hacjendero
2 lata
- 12 21
Twoja opinia

Zmień treść

Dziwne, wygląda to na kreację, bo z tego co wiem, to zawsze było, że albo Polak, albo Niemiec zamieszkały w Gdańsku. Jakoś nie słyszałem, ani nie czytałem, by było inaczej i ktoś negował własną narodowość stawiając na pierwszym miejscu miasto. Może ktoś wyjaśni? Czegoś nie zrozumiałem? Inna sprawa, że relacje układały się różnie, w zależności od sytuacji.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-15 15:01
  
  Za minusy pięknie dziękuję.
  
  To wiele wyjaśnia.
  
  2 lata
  - 8 4
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  To wiele wyjaśnia.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-15 15:08
  
  "Zawsze tak było" - ilu znasz/znałeś mieszkańców Gdańska sprzed 1945 r? (2)
  
  Nie ma co uogólniać, były przecież też mieszane rodziny np: ona Polka, on Niemiec lub odwrotnie, a mieszkali tu ludzie wielu narodowości.
  
  2 lata
  - 10 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Nie ma co uogólniać, były przecież też mieszane rodziny np: ona Polka, on Niemiec lub odwrotnie, a mieszkali tu ludzie wielu narodowości.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2021-05-15 15:44
    
    Cóż, kilku znałem, choćby z rodziny (1)
    
    Uważam, że takim współcześnie nośnym uogólnieniem jest właśnie owa gdańska tożsamość. Choćby sam napisałeś/aś - małżeństwa mieszane. Nie między gdańszczanami, a Polakami i Niemcami. I to określało tożsamość, co nie znaczy, że od razu rodziło konflikty.
    
    kaszubski hacjendero
    2 lata
    
    11 3
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Uważam, że takim współcześnie nośnym uogólnieniem jest właśnie owa gdańska tożsamość. Choćby sam napisałeś/aś - małżeństwa mieszane. Nie między gdańszczanami, a Polakami i Niemcami. I to określało tożsamość, co nie znaczy, że od razu rodziło konflikty.
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2021-05-16 17:08
      
      Wybielanie i uniewinnianie niemców, sprawców mordu milionów Polaków. Kwestia przynależności to w czasach II wojny światowej kwestia strachu, tchórzostwa lub dumy z bycia Polakiem. W Gdańsku ci którzy byli kundlami bo tak trzeba nazwać tych którzy dobrowolnie dali się zniemczyć, to sprawa ich wyboru z tchórzostwa i wygody. Dla przeciwników tego twierdzenia wspomnę o tysiącach Polaków, których niemcy w Gdańsku wymordowali tylko za to ze pomimo mieszkania w Gdańsku nie dali się zniemczyć a tym samym zdradzić ojczyzny którą dla nich była Polska.
      
      2 lata
      
      1 2
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Wybielanie i uniewinnianie niemców, sprawców mordu milionów Polaków. Kwestia przynależności to w czasach II wojny światowej kwestia strachu, tchórzostwa lub dumy z bycia Polakiem. W Gdańsku ci którzy byli kundlami bo tak trzeba nazwać tych którzy dobrowolnie dali się zniemczyć, to sprawa ich wyboru z tchórzostwa i wygody. Dla przeciwników tego twierdzenia wspomnę o tysiącach Polaków, których niemcy w Gdańsku wymordowali tylko za to ze pomimo mieszkania w Gdańsku nie dali się zniemczyć a tym samym zdradzić ojczyzny którą dla nich była Polska.
      Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-15 22:48
  
  To poczytaj o czasach trochę wczesniejszych (3)
  
  Gdańsk to nie tylko WMG z okresu międzywojennego. W XV czy XVI wieku nikt się narodowościami nie kierował ani nie przejmował, tak jak w XX.
  
  2 lata
  - 8 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Gdańsk to nie tylko WMG z okresu międzywojennego. W XV czy XVI wieku nikt się narodowościami nie kierował ani nie przejmował, tak jak w XX.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2021-05-15 23:19
    
    Racja (2)
    
    Tym bardziej nie przejmowano sie kwestią zamieszkania w tym, czy innym mieście. Słyszałeś, by ktoś pisał o tożsamości(!) krakowskiej, wrocławskiej, poznańskiej czy warszawskiej w XVI wieku?
    
    Kaszubski hacjendero
    2 lata
    
    6 4
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Tym bardziej nie przejmowano sie kwestią zamieszkania w tym, czy innym mieście. Słyszałeś, by ktoś pisał o tożsamości(!) krakowskiej, wrocławskiej, poznańskiej czy warszawskiej w XVI wieku?
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2021-05-15 23:28
      
      To jednak poczytaj... (1)
      
      2 lata
      
      2 1
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Regulamin dodawania opinii
      - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2021-05-15 23:32
        
        To może łaskawie przykład lektury?
        
        Kim był Kopernik? Torunianinem, olsztynianinem, fromborczaninem, czy Polakiem albo Niemcem?
        
        Kaszubski hacjendero
        2 lata
        
        6 3
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        Kim był Kopernik? Torunianinem, olsztynianinem, fromborczaninem, czy Polakiem albo Niemcem?
        Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-16 09:27
  
  Nawet jakpoczyta (1)
  
  to wnioski wyciągnie swoje pod swoje tezy
  
  2 lata
  - 5 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  to wnioski wyciągnie swoje pod swoje tezy
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2021-05-16 09:43
    
    To jest argument!
    
    2 lata
    
    5 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-15 15:04

Wojna. (3)

"zginiemy jako Niemcy, zestrzeleni przez Polaków w angielskich samolotach" - pochodzacy że Śląska dziadek jednego z moich szkolnych kolegów został wzięty do Wehrmachtu i cudem ocalał gdy Ju-52 którym leciał, został zestrzelony przez Rosjan w amerykańskich Aircobrach.
Tzw. zwykłym człowiekiem wojna miota jak chce.

A co do książek o których mowa - czytał ktoś, warto się zabrać? Bo zawsze w podobnych tematach nieco obawiam się
grafomanii ;)

2 lata
- 15 6
Twoja opinia

Zmień treść

"zginiemy jako Niemcy, zestrzeleni przez Polaków w angielskich samolotach" - pochodzacy że Śląska dziadek jednego z moich szkolnych kolegów został wzięty do Wehrmachtu i cudem ocalał gdy Ju-52 którym leciał, został zestrzelony przez Rosjan w amerykańskich Aircobrach. Tzw. zwykłym człowiekiem wojna miota jak chce. A co do książek o których mowa - czytał ktoś, warto się zabrać? Bo zawsze w podobnych tematach nieco obawiam się grafomanii ;)
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-15 19:05
  
  Drugi tom lepszy niż pierwszy. Nie jest to literatura najwyższych lotów, ale poziom jako tako trzyma.
  
  2 lata
  - 3 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Drugi tom lepszy niż pierwszy. Nie jest to literatura najwyższych lotów, ale poziom jako tako trzyma.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-16 19:53
  
  Oj wartoooo
  
  2 lata
  - 2 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Oj wartoooo
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-01-17 17:56
  
  Polecam.
  
  Bardzo polecam wszystkie trzy części "Jaśminowej sagi". W mojej ocenie drugi tom czyta się najlepiej, ale wszystkie są bardzo dobre i warte polecenia. Na pewno nie ma tam grafomanii, a wykształcenie polonistyczne autorki jest ogromnym plusem. Życzę przyjemnej lektury.
  
  Tomasz
  2 lata
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Bardzo polecam wszystkie trzy części "Jaśminowej sagi". W mojej ocenie drugi tom czyta się najlepiej, ale wszystkie są bardzo dobre i warte polecenia. Na pewno nie ma tam grafomanii, a wykształcenie polonistyczne autorki jest ogromnym plusem. Życzę przyjemnej lektury.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-15 15:53

(4)

Serwis genetyka.genealodzy.pl nie znajduje istnienia takiego nazwiska (Jaśmiński) w archiwach państwowych pomorza.

2 lata
- 4 10
Twoja opinia

Zmień treść

Serwis genetyka.genealodzy.pl nie znajduje istnienia takiego nazwiska (Jaśmiński) w archiwach państwowych pomorza.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-15 16:03
  
  Też o tym pomyślałem
  
  Zupełnie nie pasuje, ale autorka może pisać, co Jej się żywnie podoba. Takie prawo literatury popularnej i mi nic do tego.
  
  kaszubski hacjendero
  2 lata
  - 4 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Zupełnie nie pasuje, ale autorka może pisać, co Jej się żywnie podoba. Takie prawo literatury popularnej i mi nic do tego.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-15 17:44
  
  Być może o to chodziło autorce, aby była to całkowicie wymyślona rodzina. (1)
  
  Z nazwiskiem włącznie ;)
  
  2 lata
  - 8 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Z nazwiskiem włącznie ;)
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2021-05-16 10:06
    
    to cudownie
    
    2 lata
    
    2 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-16 10:07
  
  ciekawe o co chodziło oceniającym ? uważają, że to nieprawda czy co ? sami sprawdzili ?
  
  2 lata
  - 2 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  ciekawe o co chodziło oceniającym ? uważają, że to nieprawda czy co ? sami sprawdzili ?
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-15 17:06

Lubię sagi rodzinne. Jako już starszy pan przeczytałem bądź obejrzałem "Sławę i chwałę", "Stulecie Winnych", "Ród Gąsienicow", "Z biegiem lat, z biegiem dni". Mój drogi Boże, jak to życie się plecie... Mój Pra ze strony Mamy bohaterski lekarz w więzieniu za Bieruta moja Pra Zofia ze strony ojca zginęła w rzezi wołyńskiej. Ze strony Mamy taki jeden Janek zwany Kazkiem zginął podczas wojny polsko-bolszewickiej a ze strony ojca taki jeden Piotr nad Prypecia podczas II Wojny. Oj, ja już też tyle przeżyłem, że wylysialem, posiwiałem i w ogóle przedwcześnie się postarzałem. Ale trzymam kciuki za młode pokolenie, oby żyli długo i szczęśliwie. "Każde pokolenie ma swój czas".

Starszy już pan
2 lata
- 24 0
Twoja opinia

Zmień treść

Lubię sagi rodzinne. Jako już starszy pan przeczytałem bądź obejrzałem "Sławę i chwałę", "Stulecie Winnych", "Ród Gąsienicow", "Z biegiem lat, z biegiem dni". Mój drogi Boże, jak to życie się plecie... Mój Pra ze strony Mamy bohaterski lekarz w więzieniu za Bieruta moja Pra Zofia ze strony ojca zginęła w rzezi wołyńskiej. Ze strony Mamy taki jeden Janek zwany Kazkiem zginął podczas wojny polsko-bolszewickiej a ze strony ojca taki jeden Piotr nad Prypecia podczas II Wojny. Oj, ja już też tyle przeżyłem, że wylysialem, posiwiałem i w ogóle przedwcześnie się postarzałem. Ale trzymam kciuki za młode pokolenie, oby żyli długo i szczęśliwie. "Każde pokolenie ma swój czas".
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-15 19:36

Jaśminowa saga

Przepiękna książka pani Sakowicz ,warto przeczytać.Ja z niecierpliwością czekam na 3 tom

2 lata
- 15 0
Twoja opinia

Zmień treść

Przepiękna książka pani Sakowicz ,warto przeczytać.Ja z niecierpliwością czekam na 3 tom
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-15 20:35

Gdańszczanie (1)

Tacy byli moi dziadkowie - rocznik 1897 - ani Polacy, ani Niemcy, ani Kaszubi, oni uważali się za gdańszczan, a właściwie za Gdańszczan.

Emu
2 lata
- 22 3
Twoja opinia

Zmień treść

Tacy byli moi dziadkowie - rocznik 1897 - ani Polacy, ani Niemcy, ani Kaszubi, oni uważali się za gdańszczan, a właściwie za Gdańszczan.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-15 23:13
  
  Uważali się za obywateli Wolnego Miasta Gdańska... niemieckimi.
  
  2 lata
  - 3 11
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-05-15 22:28

(2)

Ta saga jest genialna.

2 lata
- 12 2
Twoja opinia

Zmień treść

Ta saga jest genialna.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-05-15 23:14
  
  raczej naiwna i żałosna dla ludzi świadomych historii WMG (1)
  
  2 lata
  - 3 7
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2021-05-17 10:17
    
    A konkretnie?
    
    Takie ogólniki jak twoja "wypowiedź" można napisać o wszystkim.
    
    2 lata
    
    1 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Takie ogólniki jak twoja "wypowiedź" można napisać o wszystkim.
    Regulamin dodawania opinii