• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Tyran na polskim tronie. O "Śmierci białej pończochy" w Teatrze Wybrzeże

Łukasz Rudziński
25 marca 2018 (artykuł sprzed 6 lat) 
Jagiełło grany przez Krzysztofa Matuszewskiego okazuje się obleśnym, prymitywnym chamem, który związek z Jadwigą traktuje jako bonus do polskiej korony. Jagiełło grany przez Krzysztofa Matuszewskiego okazuje się obleśnym, prymitywnym chamem, który związek z Jadwigą traktuje jako bonus do polskiej korony.

Kim jest prominentna kobieta wobec trybów historii, jakim człowiekiem był Władysław Jagiełło i czy związek z koroną może przypominać obóz koncentracyjny? Na te pytania, oprócz ponurej, momentami przerażającej wizji relacji Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły, odpowiada "Śmierć białej pończochy" Teatru Wybrzeże w reżyserii Adama Orzechowskiego.



Twórczość Mariana Pankowskiego zawsze znajdowała się na uboczu polskiego życia literackiego. Pewnie dlatego, że jest odrębna, wsobna, demitologizująca nasze świętości narodowe, jak życie w obozach koncentracyjnych, które Pankowski (więzień czterech obozów śmierci) opisywał bez martyrologii, wręcz pogodnie, skupiając się relacjach seksualnych, kiedy indziej przedstawiając w skrajnie negatywny sposób polskich królów - Władysława Jagiełłę i Zygmunta Augusta. Dostrzeżono go dopiero pod koniec życia (nominacje do Nagrody Literackiej "Nike" i Nagrody Literackiej Gdynia w poprzedniej dekadzie oraz Nagroda Literacka Gdynia za "Ostatni zlot aniołów" w 2008 roku). Również Teatr Wybrzeże przypominał jego twórczość w niezbyt udanym "Księdzem H., czyli Anioły w Amsterdamie" (reż. Bartosz Frąckowiak).

Teraz po jego twórczość sięgnął Adam Orzechowski w ramach cyklu "Dramat Polski: Reaktywacja", przypominającego zapomniane polskie dramaty XX wieku. Reżyser prezentuje skondensowane w wizji Pankowskiego losy Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły. Wysławiony mądrą polityką zagraniczną i sukcesami w bojach, szczególnie w słynnej Bitwie pod Grunwaldem Jagiełło dla Pankowskiego był obleśnym, prymitywnym warchołem, co Adam Orzechowski podkreśla kreacją Jagiełły wjeżdżającym na scenę na wielkim sztucznym karym koniu, z potężnym, sterczącym przyrodzeniem. Z kolei Jadwiga zakochana w poślubionym we wczesnym dzieciństwie Wilhelmie Habsburgu, Jagiełłę traktowała według Pankowskiego jako obrzydliwego gwałciciela i rozbójnika.

Królowa Jadwiga (Magdalena Gorzelańczyk) na tronie (sfatygowanym ozdobnym fotelu) wygląda żałośnie. To jej więzienie. Aktorce nie udaje się, niestety, zbudować roli odpowiednio silnej, by dramat Jadwigi był równie poruszający co prymitywizm i chamstwo jej męża. Królowa Jadwiga (Magdalena Gorzelańczyk) na tronie (sfatygowanym ozdobnym fotelu) wygląda żałośnie. To jej więzienie. Aktorce nie udaje się, niestety, zbudować roli odpowiednio silnej, by dramat Jadwigi był równie poruszający co prymitywizm i chamstwo jej męża.
Nim jednak dojdzie do bardzo efektownej sceny zapoznania Jagiełły z Jadwigą, przyglądamy się dramatowi Jadwigi - wbiegającej na scenę nago, tulącej się do szarej lalki-szmacianki i skulonej na dość nędznym, sfatygowanym fotelu - polskim tronie. Tron z trzech stron ogrodzony wysokimi ścianami z przezroczystego pleksi nieprzypadkowo przypomina więzienie - Jadwiga jest zakładniczką polskiej korony i historii, dla której jej poprzedni związek z Wilhelmem (miała prawdopodobnie dwa lata gdy została poślubiona ośmiolatkowi) okazuje się nieprzydatny. Dużo lepszym rozwiązaniem dla kleru i jej Matki jest połączenie Jadwigi Królowej Polski z nieokrzesanym, dzikim Jagiełłą, który dla polskiej korony przyjmie chrzest, przypieczętuje Unię Polsko-Litewską i chętnie ruszy na Krzyżaków.

Tresowanie przez Matkę i Biskupa oraz brutalne przygotowania na wizytę Jagiełły to nie jedyne upokorzenia Jadwigi. Posłowie litewscy oglądają ją i obmacują jak drugorzędny towar, podsumowując ją: "Krasiwosza, jakmalinosza, dupajtis!". Królowa Polski jest bonusem do tronu, a "dupajtis, rypajtis" to określenia charakteryzujące Litwinów, w tym oczywiście jej przyszłego męża. By poziom upodlenia Jadwigi był pełen, Matka przywiązuje córkę do tronu, jak psa trzymanego przy budzie na łańcuchu. Co zrozumiałe, trudno w tej sytuacji liczyć na happy end.

Ta głęboko ponura, odrzucająca wizja wycinka polskiej historii, jest dla reżysera okazją do pokazania roli kobiety w mechanizmach historii - traktowanej często jak przedmiot, element polityki, towar przekazywany sobie z rąk do rąk przez mężczyzn. Nie brakuje tu oczywiście gwałtu, brutalności i zabawy oprawcy z ofiarą. Wilhelm Habsburg jawi się w tej sytuacji Jadwidze jako ucieczka od piekła na ziemi stworzonego przez bliskich oraz przez kontekst polityczny, w jakim się znalazła.

Wojowie i Panowie Litewscy (Marcin Miodek, Maciej Konopiński, Grzegorz Otrębski i Piotr Witkowski) to kreacja zbiorowa wcielonego barbarzyństwa i zespół grający na żywo  z Marcinem Nenko (autorem muzyki). Wojowie i Panowie Litewscy (Marcin Miodek, Maciej Konopiński, Grzegorz Otrębski i Piotr Witkowski) to kreacja zbiorowa wcielonego barbarzyństwa i zespół grający na żywo  z Marcinem Nenko (autorem muzyki).
Tę brutalną wizję w spektaklu Teatru Wybrzeże nieco rozładowuje obecność Krzyżaka w leginsach, baletkach i różańcach niczym naszyjniki umieszczone na nagim torsie. Grający tę postać Jakub Mróz pokazuje nowe oblicze, a jego bohater - krętacz i kombinator - jest zarówno wymyślną karykaturą Krzyżaków, jak i śliskim prowokatorem. To bohater zagrany z wdziękiem, jednoznacznie satyryczny, budzący sympatię nawet, gdy spiskuje i jątrzy.

Świetnie rolę obrzydliwego Jagiełły gra Krzysztof Matuszewski, który swojego bohatera przedstawia jako odrażającego chama. To prymityw z krwi i kości, a przy tym agresywny egoista, lubujący się w dręczeniu Jadwigi, ale na swój sposób swojski, przez co może nawet bardziej przerażający. Bardzo ważną rolę Jadwigi powierzono Magdalenie Gorzelańczyk. Aktorka gra odważnie swoją bardzo cielesną w zamyśle reżysera rolę, tyle że dramat jej bohaterki na tle Jagiełły wypada blado, podobnie jak jej kluczowy monolog, który, niestety, nie porusza.

Zbiorowa kreacja Wojów i Posłów Litewskich w wykonaniu Piotra Witkowskiego, Marcina Miodka, Grzegorza OtrębskiegoMacieja Konopińskiego przekonuje zarówno muzycznie, jak i aktorsko, choć żadnemu z nich nie daje szansy na specjalne zaistnienie. Dywan włosów na torsie każdego z nich podkreśla ich grubiaństwo, a zachowanie dzikość i brutalność.

Agata Woźnicka w "Śmierci białej pończochy" zadebiutowała na deskach Teatru Wybrzeże. Aktorka w rolach Wilhelma i Szpiegini właściwie nie ma szans się wykazać - przez większość czasu jest po prostu obecna na scenie, czasem coś śpiewa. Agata Woźnicka w "Śmierci białej pończochy" zadebiutowała na deskach Teatru Wybrzeże. Aktorka w rolach Wilhelma i Szpiegini właściwie nie ma szans się wykazać - przez większość czasu jest po prostu obecna na scenie, czasem coś śpiewa.
Niczym specjalnym nie wyróżniają się Robert Ninkiewicz (Biskup) i Dorota Androsz (Matka Jadwigi), nie licząc wspaniałej sukni noszonej przez Matkę, z wyjątkowo głębokimi rozcięciami w kroku (kostiumy, podobnie jak scenografia, Magdaleny Gajewskiej należą do najlepszych elementów spektaklu). Debiutująca w Teatrze Wybrzeże Agata Woźnicka jako Wilhelm czy Szpiegini właściwie nie ma roli - jedynie śpiewa w fikuśnie podartych rajstopach i kostiumie przywodzącym na myśl zdekompletowaną zbroję z biało-czerwonymi akcentami albo przebywa gdzieś z boku sceny lub nad nią, obserwując widzów.

We wspomnianej scenografii imponuje potężny kilkumetrowy podświetlany krzyż, zaskakuje kary koń na kółkach czy koncepcja tronu na tle ścian z dykty i ziemi rozsypanej przed widzami, siedzącymi tym razem nie w fotelach, a na niewielkiej trybunie umieszczonej na widowni Dużej Sceny (pomysł kompletnie nielogiczny, biorąc pod uwagę zbliżone warunki Sceny Kameralnej). Bardzo dobrą muzykę do przedstawienia przygotował (momentami z wykorzystaniem drużyny Wojów i Posłów Litewskich) grający na żywo Marcin Nenko. Scenografię uzupełniają wizualizacje Eliasza Styrny.

"Śmierć białej pończochy" Adama Orzechowskiego jest sumienną i nieźle wyreżyserowaną, bez dramaturgicznych przestojów, dekonstrukcją mitu Jadwigi i Jagiełły w kontrowersyjnej wizji Mariana Pankowskiego. Tym spektaklem Teatr Wybrzeże przekłuwa balon wyobrażeń na temat świętej Jadwigi. To wizja świata zmarginalizowanych kobiet, w którym stają się one zabawką mężczyzn. Wizja bardzo brutalna, pozbawiona nadziei, z hukiem rozprawiająca się przy okazji z mitem dobrego polskiego władcy.

Spektakl

6.4
33 oceny

Śmierć białej pończochy

spektakl dramatyczny

Miejsca

Opinie (31) 5 zablokowanych

  • Jak reżyser Orzechowski... (1)

    ... to ile gołych tyłków będzie na scenie:
    a. 1
    b. 5
    c. 10

    * opcja 0 przy tym reżyserze nie występuje.

    • 57 7

    • A

      Jest jeden - Jadwigi

      • 7 1

  • Niech wystawiają, co chcą. (5)

    Tylko na litość, nie za pieniądze podatnika!

    • 43 30

    • (4)

      A co za pieniądze podatnika ma być robione?

      • 6 9

      • Pomnik albo kościół

        • 6 9

      • Gdybym miał dysponować tymi pieniędzmi, z pewnością dałbym je na zabiegi, sprzęt medyczny, itp. (1)

        To jest chore, że jest kasa na biegających po scenie golasów, a nie ma na niezbędny sprzet medyczny, który trzeba awaryjnie organizować chociażby ze zbiórek WOŚP. Nic bym do tego nie miał, gdyby takie eventy były finansowane ze środków zainteresowanych. Od moich pieniędzy wara!

        • 9 14

        • a ile ty tego podatku odprowadziłeś, że tak sapiesz 10zeta ?

          • 5 8

      • np.sztuka...

        • 4 0

  • Tak było zapewne. To były czasy średniowiecza. Kobiety były tak traktowane. (1)

    Nie liczyły się uczucia małej królewny tylmo intetes Polski. Jak pamiętam z historii ona szybko umarła dzieci współnych nie mieli

    • 15 20

    • Tak było!

      Nie zmyślam.

      • 7 2

  • Obscena i obrzydliwości (1)

    za pieniądze publiczne.
    Im bardziej obleśnie i perwersyjnie tym bardziej próbują się uwiarygodnić "twórcy" i " artyści"
    Tfu , odrażające.

    • 52 27

    • Tu nie chodzi o obscenę - można ją ukazać rzeczywiście sensownie...

      Natomiast w tym przypadku mamy do czynienia z CHAŁTURĄ - "odwalmy szpektakl, bo kontrowersja". Będzie rechot z oburzenia pisiorów więc hajs się będzie zgadzać, a przecież "nie musimy tego zrobić dobrze, bo nie o to chodzi, ale przede wszystkim - nie umiemy!". Tanie, banalne, zdecydowanie nie warte papieru na afisz.

      • 11 7

  • Postać Jadwigi zagrana idealnie (1)

    Nie mogę się zgodzić z oceną gry p. Gorzelańczyk. Wg mnie to ona ukradła spektakl i pokazała przejmująco dramat postaci. Bardzo odważna gra, wiarygodna, poruszająca.

    • 28 20

    • Popieram

      • 0 0

  • Najgorsze coś co kiedykolwiek widziałam.....

    Zastanawiam się czy warto wysilać się nad opinią o "tym" co widziałam, czy może lepiej przemilczeć...... Sztuką raczej bym tego nie nazwała.... a do kultury też daleko. Wulgarne, obrzydliwe, a jako widz do którego adresowano to widowisko czuję się urażona i oszukana. Naprawdę nie polecam, lepiej wybrać się na spacer niż uczestniczyć i finansować taką pseudo kulturę..... Współczuję aktorom.......

    • 52 29

  • Brakuje tylko szlachetnych Krzyzakow i jakiegos watku LGBT i bedzie naprawde postepowo europejsko (2)

    • 38 14

    • Oj, chyba nie widziałeś sppektaklu.

      Nie zauważyłeś? Krzyżak w pakiecie miał też LGBT!

      • 2 0

    • Wątek LGBT

      przecież był!

      • 2 0

  • Śmierć białej pończochy.

    Kolejne udane przedstawienie Teatru Wybrzeże. Polecam.

    • 19 16

  • Mocny, bo kontrowersyjny spektakl.

    Chyba o to chodzi, by wzbudzic dyskusję. Wyszlam z teatru zmielona emocjonalnie. Nie zawiodlam się.

    Warto sztukę zobaczyć. Aktorzy mieli trudne zadanie. Nagość i jej symbolika jest doskonałym towarem.

    • 19 12

  • Konik reżysera

    Świetna rola Pani Gorzelniczak - wspaniale oddane emocje: rozczarowanie, rozpacz, miłość, złość, nadzieja, rezygnacja. Perfekcyjne wejście w skórę młodej Jadwigi.
    Ciekawa interpretacja krzyżaka przez Pana Mroza.
    No i wielkie brawa dla plastikowego konia, którego wzwód trwał niemal przez całe przedstawienie. Życzę aby mózg reżysera był równie ukrwiony, kiedy znów zapragnie uraczyć widzów tego typu dydaktyką: sztuczną i ciężką jak przyrodzenie wspomnianego konia.

    • 17 7

1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Pobożni i cnotliwi. Dawni gdańszczanie w zwierciadle sztuki (1 opinia)

(1 opinia)
20 zł
spotkanie, wystawa, warsztaty

Kultura ludowa Pomorza Gdańskiego

wystawa

Wystawa "Kajko, Kokosz i inni"

wystawa

Sprawdź się

Sprawdź się

Kiedy "Dar Pomorza" został przekazany Narodowemu Muzeum Morskiemu w Gdańsku?

 

Najczęściej czytane