W Trójmieście nie brakuje pisarzy uprawiających ten typ literatury, a i czytający książki chętnie sięgają po powieści kryminalne, co widać choćby na przykładzie rankingów bibliotecznych. Gdańsk, Gdynia i Sopot coraz częściej stają się również miejscem akcji literackich morderstw, zbrodni i skomplikowanych zagadek.
Kryminalne Wybrzeże
W podsumowaniu czytelniczego roku 2017 pisaliśmy o najchętniej wypożyczanych przez gdańszczan książkach. W pierwszej dziesiątce znalazły się aż trzy kryminalne dzieła
Katarzyny Bondy z jej tetralogii kryminalnej pt.
"Cztery żywioły Saszy Załuskiej": "Lampiony", "Okularnik" i "Pochłaniacz". Akcja tej ostatniej książki notabene rozgrywa się na Wybrzeżu - miejscami akcji są m.in. pewien sopocki klub muzyczny, ulica Fiszera w Sopocie, okolice jednego z falowców na Przymorzu, ulica Zbyszka z Bogdańca we Wrzeszczu i inne. Jak twierdzi sama autorka - Trójmiasto jako duża aglomeracja jest idealną przestrzenią, w której można się ukryć, a obecność morza sprzyja poczuciu otwartości i wolności. Podobna odległość do Berlina i do Kaliningradu generuje z kolei ciekawe możliwości fabularne.
Zobacz także: Co najchętniej czytali gdańszczanie w 2017 roku? Zainteresowanie powieścią kryminalną wśród gdańszczan jest tak duże, że sprawia, iż kryminał na gruncie trójmiejskim ma się naprawdę dobrze w wielu aspektach. Sprzyjają temu różnego rodzaju inicjatywy, takie jak np. organizowany przez
Wojewódzką i Miejską Bibliotekę Publiczną festiwal
Afera Kryminalna, powstały z inicjatywy
Oliwskiego Klubu Kryminału funkcjonującego od 2007 roku przy
Bibliotece Oliwskiej.Trójmiasto doczekało się swoich twórców piszących kryminały, a także wydawnictwa, które chętnie wydaje ich dzieła. To wydawnictwo to
Oficynka, które publikuje zarówno trójmiejskich autorów kryminałów, jak i książki dziejące się w tutejszych realiach, choć nierzadko przenoszące nas w historyczne czasy. Przykładami mogą być "Fatum"
Piotra Rowickiego (realia XVII-wiecznego Gdańska) czy
Piotra Schmandta "Gdański depozyt" (Gdańsk przedwojenny) oraz tego autora i
Olgi Podolskiej-Szmandt "Bóg zasnął" (Trójmiasto i okolice, a zwłaszcza Wejherowo, akcja rozpoczyna się w trakcie wojny i trwa kilkadziesiąt lat po wojnie).
Kryminał miejski
Historia literatury zna to nie od dziś - motyw miasta w literaturze stary jest tak bardzo, jak sama literatura. W pewnym momencie metropolie stały się wręcz pełnoprawnymi bohaterami literackimi. Miasto bywa też nie tylko tłem, ale i ważną częścią struktury powieści kryminalnych.
Kryminał miejski ukazać może nie tylko architekturę czy jakiś wycinek historii danego obszaru urbanistycznego, ale również wejść głębiej w tkankę miasta, pokazać jego bardziej codzienne i prawdziwe (a nie tylko turystyczne) oblicze. Miasto to przestrzeń labiryntowa, betonowa dżungla, w której panują konkretne prawa, rządzi anonimowość, tak lubiana przez bohaterów kryminałów. Dobrze użyty motyw miasta pozwala autorowi osadzić akcję powieści w konkretnych realiach i zbudować odpowiednią atmosferę, a jest to niezwykle istotne, bo czas i miejsce akcji związane są przecież bezpośrednio z fabułą.
Miasto w świecie kryminału
Wrocław ma swojego
Marka Krajewskiego (słynna seria o Breslau), Lublin - komisarza Zygmunta Maciejewskiego, bohatera kryminałów
Marcina Wrońskigo, Warszawę lubi wielu pisarzy (warto przywołać choćby
Konrada T. Lewandowskiego i jego "Magnetyzera", "Tajemnicę pułkownika Kowadły"
Tadeusza Cegielskiego czy książki
Tomasza Konatkowskiego, uznawanego za najbardziej "warszawskiego" autora kryminałów), Kraków ma trylogię kryminalną
Marcina Świetlickiego, w Poznaniu lubują się
Ryszard Ćwirlej i
Joanna Jodełka, autorka osadzonych w Poznaniu kryminałów "Kamyk", "Grzechotka" i "Polichromia".
To oczywiście tendencja ogólnoświatowa - Londyn jest miastem bohaterów
Agathy Christie i
Arthura Conan Doyle'a,
Jo Nesbø ulubił sobie swoje miasto rodzinne, czyli Oslo, Ystad zasłynęło z kolei dzięki książkom
Mankella, tematem powieści
Iana Rankina o inspektorze Rebusie jest Edynburg, a fani trylogii "Millennium" mogą zwiedzać Sztokholm śladami bohaterów
Stiega Larssona itd. Często zdarza się tak, że autor lokuje miejsce akcji tam, gdzie sam mieszka lub zna przestrzeń dobrze z autopsji, choć oczywiście nie jest to obowiązującą zasadą.
A jak to się ma w Trójmieście?
To tutaj rozgrywają się "Aleja samobójców" i "Róże cmentarne" nietrójmiejskich autorów -
Marka Krajewskiego i Mariusza Czubaja (Jarosław Pater mieszka przy Obrońców Wybrzeża) albo "Zagadka Kopernika" i "Zemsta Fahrenheita" warszawiaka
Artura Górskiego. Jednakże Trójmiasto doczekało się również wielu "swoich" pisarzy, którzy często osadzają miejsce akcji swoich kryminalnych historii właśnie w Gdańsku, Sopocie lub Gdyni.
Należy do nich
Katarzyna Rogińska i jej dwie powieści "Jeśli czegoś pragnę" oraz "Wieża Sokoła". Ta pierwsza wraz z "Siostrzyczką"
Dariusza Rekosza została wydana w serii Gdańska Kolekcja Kryminalna. Seria niestety nie doczekała się kontynuacji. Rekosz - mimo że sam pochodzi i mieszka na Śląsku - umieścił akcję swojej powieści kryminalnej właśnie we współczesnym Gdańsku. "Siostrzyczka" została później wznowiona przez wydawnictwo Replika i wydana pod innym tytułem jako "Sanktuarium śmierci".
Miasto z przeszłości
Z kolei Gdańsk historyczny pojawia się u gdańszczanki -
Izabeli Żukowskiej - w jej trylogii o komisarzu Franzu Thiedtkem, w "Teuflu" (akcja rozgrywa się tuż przed II wojną), "Gotenhafen" (akcja ma miejsce jesienią 1943 roku w Gdyni), "Nad miastem anioły" (dzieje się w ostatnim miesiącu wojny). Powojenny Gdańsk do lat 60. ukazuje z kolei
Bogdan Borys Przylipiak w "Żelaznym krzyżu z gdańskiego herbu".
Podobnie kwidzynianin -
Krzysztof Bochus, który w swoich kryminałach retro w sposób udany oddaje mroczny klimat pasjonujących i niespokojnych lat 30. na niemieckim Pomorzu. W jego
debiutanckim "Czarnym manuskrypcie" akcja dzieje się w latach 30. w Marienwerder (Kwidzynie) i Marienburgu (Malborku), a w kolejnej książce przenosi się do przedwojennego kurortu Zoppot, w okolice Mierzei Wiślanej i Wolnego Miasta Gdańska.
Jak pisze o tym ostatnim sam Bochus:
Wolne Miasto przypominało przejrzałą gruszkę wiszącą na uschniętej gałęzi, która prędzej czy później spadnie do nazistowskiego koszyka.
"Martwy błękit" - bo o nim mowa - to opowieść w stylu noir z historią w tle: o początkach kurortu, sopockim Kasino Hotel, czyli późniejszym Grand Hotelu. Autor starannie oddaje topografię opisywanych miast, używając na przemian polskiego i niemieckiego nazewnictwa w stosunku do ulic i miejsc. Ponadto na końcu książki wydawca zamieścił indeks nazw topograficznych z ich współczesnymi odpowiednikami, co dodatkowo ułatwia czytelnikowi przestrzenną orientację. Już wkrótce przeczytamy trzeci tom o gdańskim detektywie Christianie Abellu pt.
"Szkarłatna głębia", której akcja osadzona została tym razem w niemieckim Elblągu, katedrze we Fromborku i - jak zapowiada sam pisarz -
skutych mrozem mennonickich wioskach na Mierzei Wiślanej. Kryminalne Trójmiasto
Mocno osadzone w realiach gdańskich są także kryminały wrocławianki mieszkającej w Gdańsku -
Agnieszki Pruskiej, która akcję pierwszych swoich książek ("Literat" i "Hobbysta") ulokowała w różnych charakterystycznych miejscach współczesnego Gdańska (plaża z deptakiem czy ulica Hallera), a "Żeglarza", którego akcja dzieje się w środowisku żeglarskim, dodatkowo w Gdyni. Z kolei najnowsza propozycja Pruskiej odchodzi od tej konwencji kryminalnego Trójmiasta. "Zwłoki powinny być martwe" to raczej komedia kryminalna rozgrywająca się w warmińsko-mazurskiej scenerii - w tamtejszych lasach i w leśniczówce niedaleko Olsztynka.
Nie sposób tu nie przywołać kolejnej autorki kryminałów - gdańszczanki
Anny Klejzerowicz, twórczyni 5-tomowego cyklu o Emilu Żądle (finalna to "Księga wysp ostatnich", będąca połączeniem thrillera z powieścią historyczną), która też w pewnym momencie "uciekła" z akcją powieści poza miasto. Jej "Królowa Śniegu", dzieje się pewnej zimy w małym miasteczku pod Gdańskiem (powieściowe prowincjonalne Kryszewo zostało przez autorkę wymyślone).
Wyżej wymienione przykłady to jedynie garstka kryminalnych opowieści w Trójmiastem w tle. Co roku bowiem pojawiają się kolejne pozycje. Warto choćby wspomnieć, że we współczesnym Sopocie rozgrywają się akcje powieści
Adama Ubertowskiego pt. "Inspektor van Graaf" i "Kolekcja Ringelmanna", a w Gdańsku jego "Syndykat". Dla fanów Gdyni zaś godna polecenia jest powieść "Wiadomość ze Sztokholmu"
Janusza Grabowskiego. Inne ciekawe propozycje z trójmiejskimi i okolicznymi przestrzeniami to "Tomasz Ford. Bez powrotu"
Piotra Mularczyka (Gdańsk, Chałupy,
Westerplatte) czy "Śmierć w Oliwie"
Charlesa Berga. Ta druga przenosi nas znowu do Wolnego Miasta Gdańska i okresu lubianego przez piszących kryminały, czyli w przeddzień II wojny światowej. To kolejny dowód na to, że klimaty retro w kryminale są i lubiane, i popularne. Jednakże wybór jest coraz większy i coraz ciekawszy, więc każdy znajdzie wśród trójmiejskich kryminałów coś dla siebie.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy
