Jak co roku o tej porze podsumowujemy mijające miesiące i typujemy najważniejsze wydarzenia w kulturze, w tym także w literaturze. Mimo niełatwej sytuacji polityczno-gospodarczej w 2022 roku książki wydawano, spotkania autorskie znowu odbywały się na żywo, wróciły festiwale literackie i targi książki, nagrody przyznawano, a czytelnicy oddawali się lekturze. Jakie tytuły w mijającym roku w Trójmieście i poza nim były najważniejsze, najciekawsze, najbardziej znaczące? Dowiecie się z tego artykułu.
Podsumowanie rozrywki i kultury 2022
nie, nie znam tych książek, ale planuję przeczytać
37%
nie, i nie zamierzam ich czytać
42%
W 2022 roku wróciliśmy do świata znanego nam sprzed pandemii.
Również stan czytelnictwa w Polsce - jak wynika z badań Biblioteki Narodowej - wrócił do poziomu sprzed epidemii. Mimo wojny, inflacji i generalnie niełatwej sytuacji polityczno-gospodarczej w naszym kraju książki wydawano, spotkania autorskie znowu odbywały się na żywo, podobnie jak festiwale literackie i targi książki, a nagrody literackie przyznawano. Z kolei czytelnicy niezmiennie oddawali się lekturze.
Jakie tytuły w mijającym roku w Trójmieście i poza nim były najważniejsze, najciekawsze, najbardziej znaczące? Zapytaliśmy o to ośmioro
trójmiejskich księgarzy i księgarki, bibliotekarzy i bibliotekarki oraz promotorki czytelnictwa. Każda osoba mogła oddać głos na jeden tytuł z Trójmiasta i opcjonalnie jeden na tytuł spoza niego (nie wszyscy z tej możliwości skorzystali). Swój głos oddała również niżej podpisana.
Przedstawiamy wam
ranking 5 najważniejszych tytułów w kolejności alfabetycznej.
1. "Chodź ze mną" Łukasza Orbitowskiego
- Takie podsumowania zawsze przypominają mi o moim stosiku wstydu, a ten w tym roku jest jeszcze wyższy niż zazwyczaj, bo więcej było u mnie pisania niż czytania. Spoglądają z niego wymownie dwie książki trójmiejskich autorów: "Labirynt" Piotra Borlika oraz "Niepowinność" Pawła Radziszewskiego. Z tych książek, które w tym roku przeczytałam, i które nawiązują do Trójmiasta, zdecydowanie polecam "Chodź ze mną" Łukasza Orbitowskiego (wyd. Świat książki). To piękna, zabarwiona poczuciem humoru książka. Gdzie miłość miesza się z UFO, które niegdyś miało pojawić się nad Gdynią. Gdzie ukazane są niemal wszystkie możliwe konfiguracje relacji międzyludzkich, głównie rodzinnych. Gdzie prawdziwa historia jest zalążkiem całkiem nowej, mądrej opowieści ze wspaniałą bohaterką, która pokazuje nam, jak ważne jest być sobą i robić swoje. Coś pięknego - poleca Zuzanna Gajewska, promotorka czytelnictwa i autorka.Przeczytaj także: Zupa była za słona. O powieści Łukasza Orbitowskiego pt. "Chodź ze mną"
2. "Dwudziestolecie pomiędzy. Miniatury o Wolnym Mieście Gdańsku (1920-1939)" Jana Daniluka
- Każda książka Jana Daniluka to dla Gdańska wydarzenie, bo jego wiedza o historii i talent do popularyzowania tej dziedziny wiedzy są ogromne. A na popularnonaukową książkę o Wolnym Mieście gdańszczanie i gdańszczanki czekali od dawna. Cieszę się, że udało nam się te oczekiwania spełnić - mówi Urszula Obara z wydawnictwa i księgarni Marpress.Przeczytaj także: Historie z Wolnego Miasta Gdańska w nowej książce
3. "Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920-1939" Grzegorza Piątka
- Książka Grzegorza Piątka pt. "Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920-1939" (wyd. W.A.B) to reportaż architektoniczny (sic!) o budowie Gdyni, bezlitośnie rozprawiający się z pięknym mitem powstania tego miasta. Z książki Piątka dowiadujemy się, że prawda była znacznie mniej urodziwa. Lektura warta polecenia każdemu, kogo ciekawi historia Trójmiasta - rekomenduje Karolina Osowska, kierownik sopockiej filii Kamionka i koordynator projektów.Autor został nominowany w kategorii Literatura do tegorocznych
Paszportów Polityki. Zwycięzców poznamy 17 stycznia podczas 30. gali wręczenia Paszportów Polityki.
Przeczytaj także: Książki historyczne o Trójmieście4. "Na oczach wszystkich" Katarzyny Włodkowskiej
- "Na oczach wszystkich" (wyd. Wielka Litera) to przejmujący reportaż, efekt dziennikarskiego śledztwa Katarzyny Włodkowskiej, opisujący historię kobiety więzionej przez męża w piwnicy i "udostępnianej" jego kumplom. Gdy sprawa wyszła na jaw, prokuratura nie uwierzyła maltretowanej kobiecie. Włodkowska odtwarza mechanizm przemocy i zadaje niewygodne pytania o to, na ile jesteśmy społecznie wrażliwi na przemoc zza ściany i czy często odwracamy od niej oczy - mówi Dagny Kurdwanowska, zastępczyni kierownik w Sopotece.- Przez moje ręce w ciągu roku przewinęło się mnóstwo książek różnych gatunków i wiele z nich jest godnych polecenia i przywołania. Jednak gdybym musiała wskazać tylko jeden tytuł, to niewątpliwie byłby to reportaż Włodkowskiej. "Na oczach wszystkich" to książka wyjątkowa, wybitna. Napisana niemal szeptem, bez prowokowania. To mocne uderzenie, które z jednej strony sprawia, że nie można się od lektury oderwać, a z drugiej chciałoby się ją rzucić w kąt i tego nie czytać, nie wiedzieć. Odwracanie głowy w tym przypadku jednak nie wchodzi w grę. Dla mnie to zdecydowanie książka roku - uważa autorka artykułu.5. "Przechodząc przez próg, zagwiżdżę" Wiktorii Bieżuńskiej
Aż trzy osoby wśród moich rozmówców, niezależnie od siebie, wskazały ten sam tytuł. To
debiutancka powieść pt. "Przechodząc przez próg, zagwiżdżę" autorstwa Wiktorii Bieżuńskiej wydana przez oficynę Cyranka. Książka znalazła się również wśród
10 najlepszych książek roku 2022 według magazynu "Książki" oraz wśród
12 najlepszych polskich książek 2022 roku według tygodnika "Polityka". Poniżej przeczytacie dlaczego.
- Bieżuńska w swojej delikatnej, a jednak bardzo mocnej powieści odczarowuje kult lat 90. Pokazuje, jak wyglądało, a może nadal wygląda wychowanie w "polskim, katolickim" domu. Pisarka przeprowadza nas przez okres dorastania bezimiennej dziewczynki dzięki obrazom i zapachom, jest niezwykle wyczulona na detale. Literatura polska dzięki debiucie Bieżuńskiej zyskuje zupełnie nowy głos - rekomenduje Ewa Lewandowska, dyrektor Biblioteki Sopockiej.
- Najlepszym debiutem z Trójmiasta była zdecydowanie Wiktoria Bieżuńska z "Przechodząc przez próg, zagwiżdżę". Ta dopracowana, przemyślana proza zdecydowanie wyróżniała się na tle prozatorskich debiutów w Polsce. Przede wszystkim szacunkiem do inteligencji czytelnika. Nic tam nie jest powiedziane wprost, wielu spraw należy się domyślać, autorka prowadzi nas przez świat bohaterki jak przez wielowarstwowy sen na jawie. Bardzo doceniam prozę pisaną z wyobraźni - dziś już prawie nikt tak nie pisze. Dzisiaj proza jest pamiętnikarska, relacjonująca. U Wiktorii Bieżuńskiej mamy świat, który sprawia nam opór, nie chce dać się odkryć od razu, jest zatopiony w wyobrażeniu, niedomówieniach, przepalonych kliszach. Czytanie tej prozy było przyjemnością - zapewnia Natalia Soszyńska - promotorka czytelnictwa, dziennikarka i prowadząca agencję Wszystkie Litery oraz Gdański Klub Książki.- "Przechodząc przez próg, zagwiżdżę" to świetna debiutancka powieść gdańszczanki Wiktorii Bieżuńskiej. Jej premiera miała miejsce w Bibliotece pod Żółwiem. Zachwyceni rozmową, zaprosiliśmy autorkę jeszcze dwukrotnie - na panel dyskusyjny podczas Gdańskich Targów Książki oraz na życzenie naszych czytelników do Biblioteki Oliwskiej. "Przechodząc..." niesie ze sobą mocny ładunek emocjonalny, "wbija w fotel". Świat widziany oczami dziewczynki jest brutalny i pełen toksycznych relacji. Najbliżsi traktują ją jak przedmiot, z jednej strony stosując wobec niej przemoc, zarówno psychiczną, jak i fizyczną, a z drugiej - nie dostrzegając jej podstawowych potrzeb. Dlatego w tym kontekście tak bardzo uderza głębia jej przeżyć wewnętrznych, celne opisy otaczającej rzeczywistości, a to wszystko razem misternie utkane przez autorkę, operującą pięknym językiem. Literatura na najwyższym poziomie, jednym słowem: majstersztyk - twierdzi Zofia Tatarek z Działu Promocji, Marketingu i PR Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Gdańsku.Bez tytułu
- Właściwie to nic mnie nie zachwyciło w kategorii "najważniejsza książka z Trójmiasta" wydana w 2022 roku. Poprzedni rok był według mnie lepszy, chociażby książka Tymańskiego "Sclavus", wydana pod koniec grudnia 2021, oraz "Notatki z terenu" - zbiór miniesejów Marcina Dymitera. Jest to wspaniale napisana książka min. o procesie słuchania, refleksji nad dźwiękowym otoczeniem człowieka. Opisuje swoją działalność tzw. field recordingu, czyli rejestrowaniu dźwięków natury i przestrzeni miast dokonywanych w różnych częściach Polski i Europy. Niezwykła książka przybliżająca czytelnikowi ten ulotny świat dźwięków i nie tylko - mówi Krzysztof Regliński z Biblioteki Gdynia Śródmieście.
Najważniejsze książki 2022 spoza Trójmiasta
Poniżej prezentujemy jeszcze najciekawsze tytuły 2022 roku z kraju i z zagranicy, które wskazali nasi rozmówcy. Kolejność alfabetyczna:
"Każda historia miłosna jest historią o duchach. Życie Davida Fostera Wallace'a" Max D.T (wyd. W.A.B.): Pasjonująca biografia Davida Fostera Wallace'a (mającego na swoim koncie jedynie trzy powieści i trzy zbiory opowiadań), nieżyjącego kultowego pisarza amerykaskiego określonego głosem pokolenia X. Jest to opowieść o życiu naznaczonym emocjami, trudzie tworzenia, walce z nałogami, pobytami w szpitalu psychiatrycznym, okupiona samobójczą śmiercią. Autor podczas pisania biografii opierał się na rękopisach, dziennikach, listach, posiłkował się wspomnieniami rodziny i przyjaciół. Lektura tej książki może być wciągająca nawet dla osoby nieznającej jego twórczości. Gorąco polecam, tym bardziej że ostatnio ukazało się jego opus magnum: "Niewyczerpany żart" którego jeszcze nie czytałem, a na pewno to zrobię -
Krzysztof Regliński.
"Lata" Annie Ernaux, przeł. Krzysztof Jarosz i Magdalena Budzińska (wyd. Czarne): "Konsekwentnie i z różnych perspektyw przygląda się życiu naznaczonemu podziałami płciowymi, językowymi i klasowymi" - uzasadniała werdykt Akademia Szwedzka, przyznając w tym roku literackiego Nobla
Annie Ernaux. Nie mogłoby noblistki zabraknąć w tym zestawieniu. Książka "Lata" to z jednej strony proza autobiograficzna - pisarka opowiada o swoim życiu przez kilka dekad, a z drugiej esej, w którym bohaterką staje się powojenna Francja -
autorka artykułu.
"Samotnica. Dwa życia Marii Dulębianki" Karolina Dzimira-Zarzycka (wyd. Marginesy): Z "Samotnicy" wyłania się portret Dulębianki jako doskonałej malarki, zdeterminowanej działaczki (dziś powiedzielibyśmy - aktywistki) i oddanej, wieloletniej partnerki Marii Konopnickiej. To bardzo ważna postać w historii walki Polek o prawa wyborcze. Dulębianka zasługuje na to, by o niej pamiętać, i z pewnością ta biografia się temu przysłuży -
Urszula Obara.
"Szczelinami" Wit Szostak (wyd. Powergraph): Odważna powieść, która pokazuje, że poezja jest wspaniałym tworzywem dla prozy,
nowatorska forma połączona z dojrzałą i przemyślaną treścią, ukazującą proces dojrzewania poetki zamknięty w jej (fikcyjnej) twórczości -
Dagny Kurdwanowska.
"Tu byli, tak stali" Gabriel Krauze (wyd. Czarne): w brawurowym przekładzie doskonałego tłumacza Tomasza Gałązki. Połączenie melodii rapu z błyskotliwą narracją pierwszoosobową i cytatami z literatury klasycznej, wysublimowało język eklektyczny, elektryzujący. Autobiograficzna opowieść o życiu na Blake Court, czarnym ogniu w oczach dilerów, diamentowych zębach i świtach, w których nigdy nie zapala się światło, to jest to, czym zachwyciłam się w 2022. Nie pamiętam, kiedy w Polsce ukazała się książka tak wciągająca w warstwie języka -
Natalia Soszyńska.
Podsumowanie
Nasze podsumowanie roku jest oczywiście subiektywne i niepełne - zapewne jeszcze co najmniej kilka tytułów można by tu wskazać. Każdy z nas czytał co innego, mamy inne gusty czytelnicze, choć po niektóre publikacje najwyraźniej sięgaliśmy gremialnie i kilka z nich tutaj wskazaliśmy. To - o dziwo, dwa debiuty - reportaż Katarzyny Włodkowskiej "Na oczach wszystkich" oraz powieść Wiktorii Bieżuńskiej "Przechodząc przez próg, zagwiżdżę". Są to zdecydowanie dwie
kandydatki do tytułu literackiej książki roku i podejrzewam, że będą nagradzane - jeśli nie w Trójmieście, to poza nim.
W ciągu całego roku oczywiście wiele innych tytułów było godnych uwagi, polecenia lub odnotowania, co staraliśmy się czynić na naszych łamach m.in w dwóch cyklach:
Zaczytane Trójmiasto oraz
Recenzje książek z Trójmiasta, a także w innych artykułach na temat
książek czy w wywiadach z pisarzami. Jeśli nie wiecie, co warto przeczytać, to zachęcam do wybrania czegoś z naszego rankingu albo sięgnięcia po starsze tytuły.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy
