Muzeum Narodowe Oddział Sztuki Współczesnej w Gdańsku zaprasza na wystawę Tadeusz Minc - szaleniec teatru.
Podobne wydarzenia
niedziela, godz. 19:00
Sopot,
Teatr BOTO
Wstęp wolny
26 marca - 31 maja 2024, godz. 9:00
Gdańsk,
Biblioteka Gdańska PAN
Wstęp wolny
Czynna: 27.01 - 31.03.2019, wernisaż 26.01.2019 godz. 13.00
Kuratorka: Beata Majda-Boj
Tadeusz Minc (4 II 1924 Łódź - 28 II 1992 Warszawa) to niezwykły aktor, reżyser, pedagog, kierownik artystyczny Teatru Wybrzeże w latach 1967-1969. Dziś jego twórczość jest nieco zapomniana - podobnie jak dzieła innych wybitnych artystów teatralnych, reżyserów, scenografów, aktorów - bo teatr to sztuka ulotna, przemija wraz ze spektaklami nawet najwybitniejszymi, z odejściem ich twórców. Dlatego tak ważne jest pamiętanie i przypominanie...
"Tadeusz Minc - szaleniec teatru" to wystawa teatralno-historyczna, na której w układzie chronologicznym przedstawione będzie jego życie i twórczość jako aktora i reżysera. Opowieść zacznie się w 1946 roku, od rozpoczęcia przez Minca studiów na warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej z filią w Łodzi (pierwszy rocznik po II wojnie światowej), poprzez debiut aktorski w sławnym ,,produkcyjniaku" Brygada szlifierza Karhana czeskiego dramaturga Vaška Káňi (premiera 12 XI 1949, Teatr Nowy, Łódź, reż. - zespół), po role grane w Teatrze Nowym czy teatrze telewizji. Zaprezentujemy unikatowe zdjęcia, programy teatralne, afisze i plakaty ze spektakli, fragmenty recenzji prasowych ze zbiorów Instytutu Teatralnego w Warszawie, z warszawskiego Instytutu Sztuki PAN, archiwów teatralnych oraz ze zbiorów prywatnych. Wśród tych ostatnich znajdziemy między innymi notatki z pracy nad rolą Pułkownika w Młodej Gwardii (1949), portret Minca narysowany przez kolegę z PWST, a późniejszego aktora Stanisława Jasiukiewicza czy karykatury studentów występujących w Kramie z piosenkami (1949), zamieszczone w albumie wykonanym dla Leona Schillera - reżysera tego spektaklu i rektora Szkoły Teatralnej.
Jako reżyser Minc zostanie przypomniany poprzez jego najważniejsze spektakle z lat 1962-1991, zrealizowane w Łodzi, Gdańsku, Warszawie, Wrocławiu, Kaliszu, Krakowie. Są to: Czerwona magia (1963), Radosne dni (1965, 1979), Ostatnie dobranoc Armstronga, Matka (1969), Kartoteka (1973, 1977), Białe małżeństwo (1975), Koczowisko (1979), Najwyborniejsza opowieść o kupcu weneckim (1990), Ślub (1991). Przywołamy też jego realizacje polskiego dramatu awangardowego (Witkacy, Gombrowicz, Różewicz) w Jugosławii w latach 1975-1987. I tu znów odwołamy się do dokumentacji teatralnej: zdjęć ze spektakli i prób, egzemplarzy reżyserskich, programów, afiszów i plakatów teatralnych, projektów scenograficznych oraz kostiumów. Zaprezentujemy polskie i zagraniczne nagrody za reżyserię, korespondencję oraz recenzje i artykuły prasowe, w tym te z jugosłowiańskiego okresu pracy reżyserskiej. Na wystawie nie zabraknie prezentacji filmowych - pokażemy fragmenty dokumentalnych programów telewizyjnych, zrealizowanych po śmierci Tadeusza Minca, oraz wspomnienia aktorów i reżyserów z czasów współpracy z artystą.
Osobne miejsce na ekspozycji zajmą materiały archiwalne z realizacji Tragedii o bogaczu i Łazarzu - inscenizacji z gdańskiego Teatru Wybrzeże (1968) i Teatru Narodowego w Warszawie (1971). 7 września 2018 roku przypadła 50. rocznica prapremiery zrealizowanej przez nasz teatr na podstawie gdańskiego dramatu pt. Tragedia o bogaczu i Łazarzu napisanego w 1643 roku po polsku przez Anonima. Ta wspaniała, zrealizowana z rozmachem premiera odniosła sukces artystyczny i frekwencyjny, w Gdańsku zagrano ją 63 razy dla około 42 tysięcy widzów. Adaptatorzy utworu Róża Ostrowska i Tadeusz Minc (wówczas kierownik literacki Teatru Wybrzeże, także reżyser widowiska) skrócili tekst i wzbogacili go o fragmenty XVII-wiecznych utworów dramatycznych i poetyckich, w ten sposób pokreślili jego ponadczasowy charakter. Współautorami widowiska byli scenograf Marian Kołodziej, kompozytor Henryk Jabłoński oraz choreograf Janina Jarzynówna-Sobczak.
Tadeusz Minc był twórcą szukającym oryginalnego repertuaru i nowoczesnych sposobów inscenizacji, wybierał pozycje trudne, uważane za niesceniczne, a wystawiając klasykę, odczytywał ją na nowo. Był artystą niezależnym, szedł osobną drogą. W środowisku uznawano go za samotnika, artystę o wielkiej wyobraźni, wrażliwości i erudycji. Tadeusz Różewicz napisał o nim: "<>. W tych dwóch słowach mieści się Tadeusz Minc, wszystkie jego działania, cała jego pasja".
O twórcy
Tadeusz Minc studiował w latach 1946-1949 na wydziale aktorskim warszawskiej PWST z siedzibą w Łodzi. Tu związał się z grupą Młodych Aktorów, która pod przewodnictwem Kazimierza Dejmka postulowała stworzenie nowego, społecznie zaangażowanego modelu teatru. Z tej inicjatywy powstał Teatr Nowy w Łodzi, z którym Minc był związany jako aktor i reżyser w latach 1949-1967. Debiutował rolą Klepacza w słynnej sztuce produkcyjnej Vaška Káňi pt. Brygada szlifierza Karhana (1949), na początku lat 50. dał się poznać jako zdolny, wszechstronny aktor w repertuarze klasycznym i awangardowym. Z blisko 50 ról, które kreował, wymienić należy: Szczęsnego (Horsztyński, 1951), Wanię Kudriasza (Burza, 1952), Don Juana (Dziewczyna z dzbanem, 1953), Belwedońskiego (Łaźnia, 1954), Brata Józefa i Cerberusa (Żywot Józefa, 1958), Howarda (Śmierć komiwojażera, 1960), Holofernesa (Judyta, 1960), Brutusa (Juliusz Cezar, 1961), Nielkina (Sprawa, 1961), Willego (Radosne dni, 1965).
Debiutem reżyserskim Tadeusza Minca była Zaczarowana gospoda Władysława Smólskiego w Teatrze Nowym w Łodzi. Jednak najwybitniejszym osiągnięciem artysty w okresie łódzkim stała się reżyseria polskiej prapremiery awangardowego dramatu Samuela Becketta Radosne dni (1965), ze znakomitą rolą Bohdany Majdy jako Winnie i reżysera jako Willego. Duże uznanie zdobyły również spektakle Czerwona magia Michela de Ghelderodego (1963) i Sen srebrny Salomei Juliusza Słowackiego (1966), nagrodzone na festiwalach teatralnych.
Z Łodzi Minc przeniósł się na dwa sezony do Teatru Wybrzeże w Gdańsku (1967-1969), gdzie sprawował funkcję kierownika artystycznego oraz reżyserował. Poza najważniejszym spektaklem zrealizowanym w Gdańsku pt. Tragedia o bogaczu i Łazarzu, Minc pokazał jeszcze Ryszarda III Szekspira (1968), Ostatnie dobranoc Armstronga Johna Ardena (1969), a także Matkę Witkacego (1969), która zdobyła wielki poklask publiczności i utrzymywała się długo na afiszu (występy gościnne w Göteborgu, 1977).
W 1969 roku Tadeusz Minc na zaproszenie Adama Hanuszkiewicza rozpoczął pracę jako etatowy reżyser w Teatrze Narodowym w Warszawie. Skupił się, z powodzeniem, na dramaturgii XX-wiecznej. Szczególnie bliska była mu twórczość Tadeusza Różewicza, z którym łączyła go "pokoleniowa wspólnota". Zrealizowana przez Minca w 1973 roku Kartoteka, ze świetnym Wojciechem Siemionem, była w opinii krytyków niezwykle aktualnym, w nowatorski sposób zrealizowanym spektaklem. Minc został uhonorowany I nagrodą na XV Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu. Kontrowersyjne Białe małżeństwo (1975), wystawione na małej scenie Teatru Narodowego, biło rekordy popularności - pokazano je ponad 500 razy.
W Teatrze Narodowym Minc zrealizował między innymi: Tragedię o bogaczu i Łazarzu (1971), Pasję doktora Fausta (1971), Dramat nierozpoznany (1978), Opętanych (1980), Pana Jowialskiego (1985), Pana Puntilę i jego sługę Mattiego (1987). Następnie powtórzył sukces Kartoteki w Teatrze Polskim we Wrocławiu (1977), gdzie później wystawił prapremierowe Koczowisko Tomasza Łubieńskiego (1979). Przedstawienie to zostało ocenione jako jedno z jego najbardziej odkrywczych i interesujących.
W połowie lat 70. Tadeusz Minc z powodzeniem wprowadził polską, awangardową dramaturgię na sceny jugosłowiańskie. Twórczość Witkacego (Matka), Witolda Gombrowicza (Ślub), Tadeusza Różewicza (Białe małżeństwo, Pułapka) i Sławomira Mrożka (Emigranci), realizowane w Teatrze Narodowym i Teatrze Kameralnym 55 w Sarajewie, zdobyły wielkie uznanie publiczności i krytyki. Ślub (1977) wielokrotnie był pokazywany na krajowych i międzynarodowych festiwalach teatralnych w Jugosławii, zdobywając prestiżowe nagrody (VI Festiwal Teatralny Bośni i Hercegowiny, 1977; Festiwal Małych i Eksperymentalnych Scen MES w Sarajewie, 1978). W latach 1989 i 1990 Minc wyreżyserował dwukrotnie Najwyborniejszą opowieść o kupcu weneckim (Teatr Polski we Wrocławiu i Warszawie). W 1991 roku odbyła się premiera Ślubu w Teatrze Polskim w Warszawie, z wybitną kreacją Zbigniewa Zapasiewicza; przedstawienie zostało bardzo wysoko ocenione przez krytykę.
28 II 1992 roku Tadeusz Minc zmarł podczas przygotowań do kolejnej premiery - Żartu, satyry, ironii i głębszego znaczenia Dietricha Christiana Grabbego, nad którą pracował w warszawskim Teatrze Polskim.
Kuratorka: Beata Majda-Boj
Tadeusz Minc (4 II 1924 Łódź - 28 II 1992 Warszawa) to niezwykły aktor, reżyser, pedagog, kierownik artystyczny Teatru Wybrzeże w latach 1967-1969. Dziś jego twórczość jest nieco zapomniana - podobnie jak dzieła innych wybitnych artystów teatralnych, reżyserów, scenografów, aktorów - bo teatr to sztuka ulotna, przemija wraz ze spektaklami nawet najwybitniejszymi, z odejściem ich twórców. Dlatego tak ważne jest pamiętanie i przypominanie...
"Tadeusz Minc - szaleniec teatru" to wystawa teatralno-historyczna, na której w układzie chronologicznym przedstawione będzie jego życie i twórczość jako aktora i reżysera. Opowieść zacznie się w 1946 roku, od rozpoczęcia przez Minca studiów na warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej z filią w Łodzi (pierwszy rocznik po II wojnie światowej), poprzez debiut aktorski w sławnym ,,produkcyjniaku" Brygada szlifierza Karhana czeskiego dramaturga Vaška Káňi (premiera 12 XI 1949, Teatr Nowy, Łódź, reż. - zespół), po role grane w Teatrze Nowym czy teatrze telewizji. Zaprezentujemy unikatowe zdjęcia, programy teatralne, afisze i plakaty ze spektakli, fragmenty recenzji prasowych ze zbiorów Instytutu Teatralnego w Warszawie, z warszawskiego Instytutu Sztuki PAN, archiwów teatralnych oraz ze zbiorów prywatnych. Wśród tych ostatnich znajdziemy między innymi notatki z pracy nad rolą Pułkownika w Młodej Gwardii (1949), portret Minca narysowany przez kolegę z PWST, a późniejszego aktora Stanisława Jasiukiewicza czy karykatury studentów występujących w Kramie z piosenkami (1949), zamieszczone w albumie wykonanym dla Leona Schillera - reżysera tego spektaklu i rektora Szkoły Teatralnej.
Jako reżyser Minc zostanie przypomniany poprzez jego najważniejsze spektakle z lat 1962-1991, zrealizowane w Łodzi, Gdańsku, Warszawie, Wrocławiu, Kaliszu, Krakowie. Są to: Czerwona magia (1963), Radosne dni (1965, 1979), Ostatnie dobranoc Armstronga, Matka (1969), Kartoteka (1973, 1977), Białe małżeństwo (1975), Koczowisko (1979), Najwyborniejsza opowieść o kupcu weneckim (1990), Ślub (1991). Przywołamy też jego realizacje polskiego dramatu awangardowego (Witkacy, Gombrowicz, Różewicz) w Jugosławii w latach 1975-1987. I tu znów odwołamy się do dokumentacji teatralnej: zdjęć ze spektakli i prób, egzemplarzy reżyserskich, programów, afiszów i plakatów teatralnych, projektów scenograficznych oraz kostiumów. Zaprezentujemy polskie i zagraniczne nagrody za reżyserię, korespondencję oraz recenzje i artykuły prasowe, w tym te z jugosłowiańskiego okresu pracy reżyserskiej. Na wystawie nie zabraknie prezentacji filmowych - pokażemy fragmenty dokumentalnych programów telewizyjnych, zrealizowanych po śmierci Tadeusza Minca, oraz wspomnienia aktorów i reżyserów z czasów współpracy z artystą.
Osobne miejsce na ekspozycji zajmą materiały archiwalne z realizacji Tragedii o bogaczu i Łazarzu - inscenizacji z gdańskiego Teatru Wybrzeże (1968) i Teatru Narodowego w Warszawie (1971). 7 września 2018 roku przypadła 50. rocznica prapremiery zrealizowanej przez nasz teatr na podstawie gdańskiego dramatu pt. Tragedia o bogaczu i Łazarzu napisanego w 1643 roku po polsku przez Anonima. Ta wspaniała, zrealizowana z rozmachem premiera odniosła sukces artystyczny i frekwencyjny, w Gdańsku zagrano ją 63 razy dla około 42 tysięcy widzów. Adaptatorzy utworu Róża Ostrowska i Tadeusz Minc (wówczas kierownik literacki Teatru Wybrzeże, także reżyser widowiska) skrócili tekst i wzbogacili go o fragmenty XVII-wiecznych utworów dramatycznych i poetyckich, w ten sposób pokreślili jego ponadczasowy charakter. Współautorami widowiska byli scenograf Marian Kołodziej, kompozytor Henryk Jabłoński oraz choreograf Janina Jarzynówna-Sobczak.
Tadeusz Minc był twórcą szukającym oryginalnego repertuaru i nowoczesnych sposobów inscenizacji, wybierał pozycje trudne, uważane za niesceniczne, a wystawiając klasykę, odczytywał ją na nowo. Był artystą niezależnym, szedł osobną drogą. W środowisku uznawano go za samotnika, artystę o wielkiej wyobraźni, wrażliwości i erudycji. Tadeusz Różewicz napisał o nim: "<
O twórcy
Tadeusz Minc studiował w latach 1946-1949 na wydziale aktorskim warszawskiej PWST z siedzibą w Łodzi. Tu związał się z grupą Młodych Aktorów, która pod przewodnictwem Kazimierza Dejmka postulowała stworzenie nowego, społecznie zaangażowanego modelu teatru. Z tej inicjatywy powstał Teatr Nowy w Łodzi, z którym Minc był związany jako aktor i reżyser w latach 1949-1967. Debiutował rolą Klepacza w słynnej sztuce produkcyjnej Vaška Káňi pt. Brygada szlifierza Karhana (1949), na początku lat 50. dał się poznać jako zdolny, wszechstronny aktor w repertuarze klasycznym i awangardowym. Z blisko 50 ról, które kreował, wymienić należy: Szczęsnego (Horsztyński, 1951), Wanię Kudriasza (Burza, 1952), Don Juana (Dziewczyna z dzbanem, 1953), Belwedońskiego (Łaźnia, 1954), Brata Józefa i Cerberusa (Żywot Józefa, 1958), Howarda (Śmierć komiwojażera, 1960), Holofernesa (Judyta, 1960), Brutusa (Juliusz Cezar, 1961), Nielkina (Sprawa, 1961), Willego (Radosne dni, 1965).
Debiutem reżyserskim Tadeusza Minca była Zaczarowana gospoda Władysława Smólskiego w Teatrze Nowym w Łodzi. Jednak najwybitniejszym osiągnięciem artysty w okresie łódzkim stała się reżyseria polskiej prapremiery awangardowego dramatu Samuela Becketta Radosne dni (1965), ze znakomitą rolą Bohdany Majdy jako Winnie i reżysera jako Willego. Duże uznanie zdobyły również spektakle Czerwona magia Michela de Ghelderodego (1963) i Sen srebrny Salomei Juliusza Słowackiego (1966), nagrodzone na festiwalach teatralnych.
Z Łodzi Minc przeniósł się na dwa sezony do Teatru Wybrzeże w Gdańsku (1967-1969), gdzie sprawował funkcję kierownika artystycznego oraz reżyserował. Poza najważniejszym spektaklem zrealizowanym w Gdańsku pt. Tragedia o bogaczu i Łazarzu, Minc pokazał jeszcze Ryszarda III Szekspira (1968), Ostatnie dobranoc Armstronga Johna Ardena (1969), a także Matkę Witkacego (1969), która zdobyła wielki poklask publiczności i utrzymywała się długo na afiszu (występy gościnne w Göteborgu, 1977).
W 1969 roku Tadeusz Minc na zaproszenie Adama Hanuszkiewicza rozpoczął pracę jako etatowy reżyser w Teatrze Narodowym w Warszawie. Skupił się, z powodzeniem, na dramaturgii XX-wiecznej. Szczególnie bliska była mu twórczość Tadeusza Różewicza, z którym łączyła go "pokoleniowa wspólnota". Zrealizowana przez Minca w 1973 roku Kartoteka, ze świetnym Wojciechem Siemionem, była w opinii krytyków niezwykle aktualnym, w nowatorski sposób zrealizowanym spektaklem. Minc został uhonorowany I nagrodą na XV Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu. Kontrowersyjne Białe małżeństwo (1975), wystawione na małej scenie Teatru Narodowego, biło rekordy popularności - pokazano je ponad 500 razy.
W Teatrze Narodowym Minc zrealizował między innymi: Tragedię o bogaczu i Łazarzu (1971), Pasję doktora Fausta (1971), Dramat nierozpoznany (1978), Opętanych (1980), Pana Jowialskiego (1985), Pana Puntilę i jego sługę Mattiego (1987). Następnie powtórzył sukces Kartoteki w Teatrze Polskim we Wrocławiu (1977), gdzie później wystawił prapremierowe Koczowisko Tomasza Łubieńskiego (1979). Przedstawienie to zostało ocenione jako jedno z jego najbardziej odkrywczych i interesujących.
W połowie lat 70. Tadeusz Minc z powodzeniem wprowadził polską, awangardową dramaturgię na sceny jugosłowiańskie. Twórczość Witkacego (Matka), Witolda Gombrowicza (Ślub), Tadeusza Różewicza (Białe małżeństwo, Pułapka) i Sławomira Mrożka (Emigranci), realizowane w Teatrze Narodowym i Teatrze Kameralnym 55 w Sarajewie, zdobyły wielkie uznanie publiczności i krytyki. Ślub (1977) wielokrotnie był pokazywany na krajowych i międzynarodowych festiwalach teatralnych w Jugosławii, zdobywając prestiżowe nagrody (VI Festiwal Teatralny Bośni i Hercegowiny, 1977; Festiwal Małych i Eksperymentalnych Scen MES w Sarajewie, 1978). W latach 1989 i 1990 Minc wyreżyserował dwukrotnie Najwyborniejszą opowieść o kupcu weneckim (Teatr Polski we Wrocławiu i Warszawie). W 1991 roku odbyła się premiera Ślubu w Teatrze Polskim w Warszawie, z wybitną kreacją Zbigniewa Zapasiewicza; przedstawienie zostało bardzo wysoko ocenione przez krytykę.
28 II 1992 roku Tadeusz Minc zmarł podczas przygotowań do kolejnej premiery - Żartu, satyry, ironii i głębszego znaczenia Dietricha Christiana Grabbego, nad którą pracował w warszawskim Teatrze Polskim.
Filmy