Sieroty kapitalizmu. O "Śmierci komiwojażera" Teatru Wybrzeże

Łukasz Rudziński

3 marca 2019 (artykuł sprzed 3 lat)

Opinie (39)

"Śmierć komiwojażera" traktuje o tych, którzy nie potrafią odnaleźć się w kapitalizmie. Najlepszym przykładem jest Willy (Mirosław Baka), na zdjęciu z żoną Lindą (Anna Kociarz).

Chociaż sztuka Arthura Millera "Śmierć komiwojażera" ma już 70 lat, w interpretacji Radka Stępnia zaprezentowanej w Teatrze Wybrzeże pozostaje na wskroś aktualna. Takich Willy'ch Lomanów, którzy wpadli w pułapkę własnych ambicji i niespełnionych oczekiwań, chodzi po ulicach bardzo wielu. Gorzki i niełatwy w odbiorze spektakl jest również okazją, by zobaczyć na scenie Mirosława Bakę w najwyższej formie.

Scenariusz jest ten sam niezależnie od szerokości i długości geograficznej. Karmieni propagandą sukcesu nie wyobrażamy sobie, by nie stał się on naszym udziałem. Musimy mieć określony status społeczny, odpowiednią pozycję zawodową i szczęśliwe, spełnione życie rodzinne. I pieniądze, rzecz jasna, bo to one są wyznacznikiem naszej wartości, to nimi mierzy się sukces.

Rozmowa z Mirosławem Baką o "Śmierci komiwojażera"

"Śmierć komiwojażera" poświęcona jest tym, którzy tego sukcesu nie osiągnęli. Rodzina Lomanów to ludzie pozbawieni siły przebicia, niepotrafiący podbić rynku pracy, ani nawet zaistnieć w świadomości innych. Ledwo wiążą koniec z końcem, głównie dzięki pożyczkom od przyjaciela domu Charleya, bo Willy, głowa rodziny i jej żywiciel, nie jest rekinem marketingu. Nigdy mu się nie przelewało, ale teraz, przed emeryturą, już nie jest w stanie zarabiać jako komiwojażer. W firmie, której poświęcił całe życie, musi znosić kolejne upokorzenia ze strony nowego właściciela, syna dawnego szefa, który zatrudnia go już tylko na umowę-zlecenie. A wydatków przybywa - kolejna rata za pralkę, ubezpieczenie, naprawa lodówki...

Twórcy spektaklu chętnie korzystają z multimediów. W najlepszej z tego typu scen, oglądamy nagrania z dzieciństwa Biffa i Happy'ego.

Happy, syn Willy'ego, co zarobi wydaje na zabawę i prostytutki. Cała nadzieja w Biffie, złotym chłopcu, który zdaniem ojca stworzony jest do osiągnięcia wielkich rzeczy. Willy wie, że Biff to materiał na kierownika, może nawet na dyrektora - świat stoi przed nim otworem. Jednak dziwnym trafem chłopak nigdzie nie może się zahaczyć na dłużej. "Jestem wart dolara za godzinę, wiesz? Próbowałem w siedmiu stanach i nigdzie nie udało mi się podbić tej stawki" - w końcu wykrzyczy ojcu w twarz. Niespełnione ambicje, którymi Willy od dziecka obarczał synów, utrudniają im nie tylko sukcesy zawodowe, ale też rozkładają życie rodzinne Lomanów.

Bohaterów poznajemy w momencie powrotu Biffa do domu, co uruchamia kolejną lawinę wzajemnych pretensji, żalów i frustracji. Na pierwszy rzut oka widać, że rodzina Lomanów jest dysfunkcyjna. Ojciec coraz bardziej zamyka się w sobie, rozmawia z nieżyjącym bratem, marzy o sukcesach, których nigdy nie było i kurczowo trzyma się nadziei na odmianę losu rodziny dzięki Biffowi, jak dotąd zawodzącego go na całej linii. Biff miota się niczym ranne zwierzę, jest przewrażliwionym egocentrykiem i każde zachowanie ojca interpretuje negatywnie. Happy bez walki wszedł w buty ojca - to nieudolny komiwojażer, okłamujący samego siebie, by zachować twarz przed sobą i bliskimi. Do kompletu mamy Lindę - krzątającą się po domu matkę, utrzymującą dom w jako takim ładzie.

Bracia Happy (Piotr Chys, po lewej) i Biff (Piotr Biedroń, po prawej) chętnie snują plany wspólnego biznesu z milionowymi zyskami. Jednak od słów do czynów daleka droga... dla nich za daleka.

Reżyser Radek Stępień wraz z dramaturgiem Konradem Hetlem skupiają się na problematyce sztuki Millera, sięgając niekiedy po irytującą, niełatwą w odbiorze formę. Zdarza się, że aktorzy wypowiadają swoje kwestie równocześnie w dwóch różnych punktach sceny, co mocno utrudnia ich percepcję. Przejścia od sceny do sceny (zaznaczone wyraźną zmianą światła) przypominają filmowy wręcz montaż. Niektóre z nich (jak rozmowa Willy'ego z Bernardem, kumplem Biffa ze szkoły czy spotkanie Willy'ego ze swoim szefem) mocno kontrastują z pozostałymi, co oczywiście nie jest przypadkowe.

Zdarzają się też pewne niekonsekwencje - obserwujemy nagranie wideo Willy'ego z synami z czasów dzieciństwa, jakie popularne były w latach 80. i 90., a podczas rozmowy o podwyżce Howard z dumą prezentuje Willy'emu swoją nową zabawkę - cud techniki, gigantyczny magnetofon szpulowy, co sugerowałoby czasy bliższe autorowi sztuki. Twórcy czasem zbyt chętnie sięgają po multimedia - na przykład napis "intermission" pojawiający się co jakiś czas w projekcji na ścianie, wydaje się zupełnie zbędny.

Spektakl jest aktorskim popisem Mirosława Baki, który w roli Willy'ego odmalowuje całą paletę emocji i stanów sfrustrowanego, niespełnionego człowieka, który staje się ofiarą własnych oczekiwań.

Jednak "Śmierć komiwojażera" poświęcona jest przede wszystkim dramatowi jednostek, które nie potrafią odnaleźć się w kapitalizmie. Reżyser wraz z dramaturgiem tworzą gęstą atmosferę psychologicznego dramatu, którego najważniejszym elementem jest dramat Willy'ego, dobitnie przedstawiony przez Mirosława Bakę. Od pierwszej chwili mamy do czynienia z aktorskim popisem. Aktor stany emocjonalne Wily'ego oddaje na pełnym skupieniu, misternie kreśląc jego portret psychologiczny - człowieka wyplutego przez system, pomiętego, życiowego rozbitka, naznaczonego brakiem sukcesu. Rojenia o sukcesach Biffa i poczucie odpowiedzialności za ich brak stają się obsesją Lomana seniora, człowieka głęboko nieszczęśliwego. Baka nie ma na scenie konkurencji. To wokół niego orbitują pozostali.

Biff Piotra Biedronia nosi w sobie pewną tajemnicę. Z jednej strony jest porywczy, niemal furiacki, z drugiej czuje się przegranym i jako jedyny ma odwagę się do tego przyznać. W odróżnieniu od Happy'ego, w interpretacji Piotra Chysa zakompleksionego lekkoducha. Z kolei subtelnie postarzona na potrzeby roli Anna Kociarz ich matkę Lindę kreuje na nieszczęśliwą, pokorną cierpiętnicę, bez słowa sprzeciwu znoszącą swoją dolę i usługującą ukochanym mężczyznom. Ciekawe epizody tworzą Marcin Miodek jako ekscentryczny szef Willy'ego, jeżdżący na rowerku dla dzieci oraz Justyna Bartoszewicz w roli wulgarnej prostytutki.

Interesujący epizod odsłaniający motywację bohaterów buduje Justyna Bartoszewicz w roli Dziewczyny.

Dramat niemocy Lomanów rozgrywa się w nadgryzionym zębem czasu, skromnym mieszkaniu - ze zniszczonym krzesłem za stołem czy odrapaną lodówką. Muzyka Michała Górczyńskiego w dowcipny sposób korzysta z popkulturowych odniesień, oparta jest jednak na pogłosie "zza ściany", jaki daje upadająca piłeczka golfowa - potraktowana jako synonim sukcesu. W drugiej części spektaklu scenografia Elizy Gałki zredukowana zostaje do gołych ścian i kilku rekwizytów. Rzecz dzieje się więc wszędzie i nigdzie, ale trudno oprzeć się wrażeniu, że tak kreując przestrzeń gry twórcy, poszli na skróty, zasłaniając się umownością.

Repertuar Starej Apteki Teatru Wybrzeże

Spektakl Teatru Wybrzeże nie jest gładką, wymuskaną rozprawą. Wiele w nim różnych smaczków, wiele też scenicznego "brudu", korespondującego z poplątanymi jak przewody umieszczone nad sceną losami bohaterów. Z jednej strony to teatr psychologiczny wysokiej próby z aktorskim popisem Mirosława Baki, z drugiej podszyty gorzką refleksją, trudny w odbiorze spektakl, który z pewnością nie każdemu przypadnie do gustu.

Zdjęcia: Sieroty kapitalizmu. O "Śmierci komiwojażera" Teatru Wybrzeże

19 Zobacz zdjęcia

Łukasz Rudzińskirecenzje@trojmiasto.pl

Spektakl

8.0

28 ocen

Śmierć komiwojażera

spektakl dramatyczny

Miejsca

Stara Apteka Gdańsk, Teatralna 2
Teatr Wybrzeże Gdańsk, Świętego Ducha 2

Spektakle

Śmierć komiwojażera

Więcej w kategorii Kultura

Opinie (39) 1 zablokowana

Widok
- Wątki
- Płaski
Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-03 09:49

Panie Baka

Szacunek. Jest pan doskonałym aktorem.

3 lata
- 78 2
Twoja opinia

Zmień treść

Szacunek. Jest pan doskonałym aktorem.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-03 09:59

(5)

W życiu bym do teatru nie poszedł!

3 lata
- 14 83
Twoja opinia

Zmień treść

W życiu bym do teatru nie poszedł!
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-03 10:10
  
  I chwała Bogu, ale nie musisz o tym pisać. (4)
  
  Gdańszczanin
  3 lata
  - 21 7
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2019-03-03 11:02
    
    Przecież to tylko tekst z "Misia" (1)
    
    trochę dystansu Panie Gdańszczanin ;)
    
    Pomorzanin
    3 lata
    
    21 3
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    trochę dystansu Panie Gdańszczanin ;)
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2019-03-05 02:50
      
      Przywrociles mi wiare w ludzi i ich obycie z kultura.
      
      Niestety proporcje pod oryginalnym postem mowia wiele - wielu chetnych do pouczania, madrych stanowczo mniej.
      
      3 lata
      
      2 0
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Niestety proporcje pod oryginalnym postem mowia wiele - wielu chetnych do pouczania, madrych stanowczo mniej.
      Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2019-03-03 12:07
    
    nie samym teatrem człowiek żyje (1)
    
    niektórym przydałaby się powtórka z klasyków kina
    
    3 lata
    
    10 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    niektórym przydałaby się powtórka z klasyków kina
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2019-03-04 14:25
      
      niektórym to by sie przydało samo mydło i dezodoro
      
      czuć to w komunikacji
      
      -----
      3 lata
      
      0 1
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      czuć to w komunikacji
      Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-03 10:06

Justyna

Extra

Widz
3 lata
- 21 0
Twoja opinia

Zmień treść

Extra
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-03 11:00

(2)

Około dwudziestu lat temu, równie ciekawie przedstawił dramat Adaś Ferency w Dramatycznym w Gdyni.

Borysiak
3 lata
- 12 0
Twoja opinia

Zmień treść

Około dwudziestu lat temu, równie ciekawie przedstawił dramat Adaś Ferency w Dramatycznym w Gdyni.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-03 11:53
  
  (1)
  
  Pan Adam to twój kolega?
  
  3 lata
  - 6 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Pan Adam to twój kolega?
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2019-03-05 02:52
    
    Nie, ale moze 20 lat temu byl malym chlopcem.
    
    Pan Adam Ferency, oczywiscie.
    
    3 lata
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Pan Adam Ferency, oczywiscie.
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-03 11:38

Rewelacyjny spektakl! (5)

Wspaniale emocjonalny, mistrzowsko zagrany. Monologi Baki i Biedronia wywoływały ciarki, a młody, zepsuty, okrutny szef w wykonaniu Miodka- majstersztyk! Cudowna rola Kociarz-umęczonej, lekceważonej, ale troskliwej, mądrej żony. Gorąco polecam tę uniwersalną, ale odkrywczo zrealizowaną sztukę.

Zoja
3 lata
- 33 2
Twoja opinia

Zmień treść

Wspaniale emocjonalny, mistrzowsko zagrany. Monologi Baki i Biedronia wywoływały ciarki, a młody, zepsuty, okrutny szef w wykonaniu Miodka- majstersztyk! Cudowna rola Kociarz-umęczonej, lekceważonej, ale troskliwej, mądrej żony. Gorąco polecam tę uniwersalną, ale odkrywczo zrealizowaną sztukę.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-03 11:39
  
  Pan krytyk chyba nie zrozumiał, (2)
  
  kim był Bernard...
  
  Lilka
  3 lata
  - 4 5
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  kim był Bernard...
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2019-03-03 13:51
    
    Krytykiem, to trzeba najpierw być...
    
    Czerwona Małpa
    3 lata
    
    5 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Krytykiem, to trzeba najpierw być...
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2019-03-04 07:52
    
    a kim był Bernard?
    
    3 lata
    
    1 2
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-03 11:46
  
  A jaka miała być ta scenografia?
  
  Barokowa?
  
  fikander
  3 lata
  - 8 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Barokowa?
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-03 16:24
  
  Wspaniale zagrany, mocny spektakl
  
  Gratulacje!
  
  fikander
  3 lata
  - 9 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Gratulacje!
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-03 11:50

Nie mogę się doczekać!

Do zobaczenia za kilkanaście dni :) Bardzo się cieszę i gratuluję sukcesu artystycznego!

Internauta
3 lata
- 17 1
Twoja opinia

Zmień treść

Do zobaczenia za kilkanaście dni :) Bardzo się cieszę i gratuluję sukcesu artystycznego!
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-03 11:58

Kapitalizm = śmierć (1)

Aby odnieść "sukces" w kapitalizmie trzeba nie mieć moralności, takich ludzi ten system preferuje.

ps. czy ofiary III Rzeszy trafnie byłoby nazywać "sierotami nazizmu"?

Markus
3 lata
- 10 1
Twoja opinia

Zmień treść

Aby odnieść "sukces" w kapitalizmie trzeba nie mieć moralności, takich ludzi ten system preferuje. ps. czy ofiary III Rzeszy trafnie byłoby nazywać "sierotami nazizmu"?
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2019-03-04 09:51
  
  To sama natura, biologia, ewolucja preferuje egoistów bez moralności.
  
  Możemy się na to zżymać, ale tak ten świat jest skonstruowany, że tylko osobniki najsilniejsze osiągają sukces. Pisklęta rywalizują już w gnieździe ze swoim rodzeństwem o lepsze kąski - te które się nie przebije jest skazane na śmierć. W tej walce wszystkie chwyty są dozwolone. Zwierzęta też się oszukują, stroszą piórka, podkładają jaja, podkradają itd. Sukces i moralność nie idą ze sobą w parze nie tylko w kapitalizmie.
  
  qwert
  3 lata
  - 2 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Możemy się na to zżymać, ale tak ten świat jest skonstruowany, że tylko osobniki najsilniejsze osiągają sukces. Pisklęta rywalizują już w gnieździe ze swoim rodzeństwem o lepsze kąski - te które się nie przebije jest skazane na śmierć. W tej walce wszystkie chwyty są dozwolone. Zwierzęta też się oszukują, stroszą piórka, podkładają jaja, podkradają itd. Sukces i moralność nie idą ze sobą w parze nie tylko w kapitalizmie.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-03 21:35

Jeden z popularniejszch "efektów Mandeli"

wiąże się właśnie z tym dramatem. Otóż wiele osób pamięta nazwisko "Lomax", nie "Loman", mimo że zawsze brzmiało ono "Loman". Co ciekawe, istnieją nawet książki, w której wymieniany jest właśnie "Lomax".

Krociech
3 lata
- 1 0
Twoja opinia

Zmień treść

wiąże się właśnie z tym dramatem. Otóż wiele osób pamięta nazwisko "Lomax", nie "Loman", mimo że zawsze brzmiało ono "Loman". Co ciekawe, istnieją nawet książki, w której wymieniany jest właśnie "Lomax".
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-03 22:08

Dziwoląg

Jak dla mnie spektakl mocno udziwniony. Aktorstwo Baki na najwyższym poziomie, natomiast wokół niego dzieje się wiele dziwacznego. Jakieś jazdy dziecięcym trójkołowcem z podczepioną kolumną i magnetofonem, jakieś niepowiązane ze sobą jednoczesne rozmowy na dwóch krańcach sceny, jakieś samotne wygibasy w tle monologu innego aktora. Do tego chropawa muzyka, w większości nijak mająca się do akcji scenicznej. W moim odczuciu sens sztuki zgubił się w nietrafionych pomysłach reżysera, pragnącego niedostatek talentu skompensować gadżetami inscenizacyjnymi.

Paweł
3 lata
- 8 18
Twoja opinia

Zmień treść

Jak dla mnie spektakl mocno udziwniony. Aktorstwo Baki na najwyższym poziomie, natomiast wokół niego dzieje się wiele dziwacznego. Jakieś jazdy dziecięcym trójkołowcem z podczepioną kolumną i magnetofonem, jakieś niepowiązane ze sobą jednoczesne rozmowy na dwóch krańcach sceny, jakieś samotne wygibasy w tle monologu innego aktora. Do tego chropawa muzyka, w większości nijak mająca się do akcji scenicznej. W moim odczuciu sens sztuki zgubił się w nietrafionych pomysłach reżysera, pragnącego niedostatek talentu skompensować gadżetami inscenizacyjnymi.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-03-04 12:00

Gorąco polecam

Spektakl fenomenalny pod każdym względem - oby takich więcej - evviva l'arte!

Subiektywna
3 lata
- 16 2
Twoja opinia

Zmień treść

Spektakl fenomenalny pod każdym względem - oby takich więcej - evviva l'arte!
Regulamin dodawania opinii