• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Placówki kulturalne kiedyś i dziś. Sprawdź, jak zmieniają się gmachy instytucji kultury

Łukasz Rudziński
23 listopada 2015 (artykuł sprzed 8 lat) 
  • Na słynnej rycinie Gdańska z 1687 roku z książki Reinholda Curickego "Der Stadt Dantzigk" po prawej stronie widać Szkołę Fechtunku, gdzie oprócz szermierki organizowano m.in. występy angielskich trup teatralnych grających sztuki Williama Szekspira.
  • Budowa Teatru Szekspirowskiego trwała 3,5 roku. To pierwszy w powojennej Polsce całkowicie nowy teatr, wybudowany od fundamentów.
  • Dziś niemal dokładnie w tym miejscu znajduje się Gdański Teatr Szekspirowski, inspirowany pierwszym gdańskim "teatrem", wspomnianą Szkołą Fechtunku.
  • Unikatem w sali światowej jest otwierany dach teatru, dzięki czemu artyści mogą grać także przy świetle dziennym.
  • Teatr wyróżnia kolor cegły i nietypowa architektura, zaskakująca zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz budynku.

Jak wyglądał Teatr Wybrzeże w XIX wieku? Co się działo przed II wojną światową w gmachu Opery Bałtyckiej w Gdańsku i jak wyglądała obecna siedziba Polskiej Filharmonii Bałtyckiej kilkadziesiąt lat temu? Prezentujemy najbardziej charakterystyczne budynki trójmiejskich instytucji kultury "wczoraj" i "dziś".



Gdański Teatr Szekspirowski
Budynek teatru, idée fixe pomysłodawcy i dyrektora tej instytucji - Jerzego Limona, powstał według projektu włoskiego architekta Renata Rizziego. Zaprojektowano go jako nowoczesny obiekt, którego wnętrze nawiązuje do XVII-wiecznej Szkoły Fechtunku. Powstała ona w Gdańsku na początku XVII wieku i funkcjonowała przeszło 200 lat. Ten wielofunkcyjny budynek przeznaczony był do ćwiczeń i spotkań szermierczych, występów i pokazów, walk zwierząt i przedstawień teatralnych. Grały w nim często aktorskie trupy z Anglii, wystawiając dramaty Williama Szekspira.

Inicjatywę wskrzeszenia tradycji elżbietańskiej w Gdańsku podjęto w 1990 roku, gdy Jerzy Limon powołał Fundację Theatrum Gedanense. Od tamtego czasu fundacja zabiegała o środki, by wybudować w Gdańsku teatr szekspirowski. Stało się to możliwe po wejściu Polski do Unii Europejskiej i możliwości dofinansowania inwestycji z funduszy unijnych. GTS jako instytucję powołano w 2008 roku. Budowa trwała od marca 2011 roku do sierpnia 2014 roku. Budynek Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego oddano do użytku 19 września 2014 roku. Instytucja niemal od razu stała się jednym z najważniejszych punktów na kulturalnej mapie Trójmiasta. Dysponuje unikatowym w skali świata otwieranym dachem.

Teatr Wybrzeże
  • Projekt budowli teatralnej, późniejszego Teatru Miejskiego w Gdańsku, przygotowany przez architekta i miejskiego rajcy budowlanego w Gdańsku - Carla Samuela Helda (projekt przygotowany około 1798 roku).
  • Wygląd Teatru Miejskiego w Gdańsku wedle koncepcji Carla Samuela Helda, z charakterystycznym "młynkiem". Fotografia (datowana na 1930 rok) pochodzi z książki Waldemara Krause "Das Danziger Theater und sein Erbauer Carl Samuel Held".
  • Widok frontu Teatru Miejskiego w 1898 roku. Fotografia pochodzi z książki Waldemara Krause "Das Danziger Theater und sein Erbauer Carl Samuel Held".
  • Zniszczony podczas walk o Gdańsk budynek Teatru Miejskiego w Gdańsku pozostał w ruinie do lat 60. XX wieku. Zdjęcie z 1954 roku.
  • Montaż kopuły dachu Teatru Wybrzeże w 1965 roku, podczas odbudowy teatru przy Targu Węglowym.
  • Targ Węglowy, Teatr Wybrzeże i Zbrojownia w 1983 roku.
  • Obecny wygląd Teatru Wybrzeże niebawem nieznacznie się zmieni, ponieważ trwają prace remontowe, zmieniające ul. Teatralną, mające na celu estetykę i stworzenie nowej sceny teatru - Starej Apteki.
  • Widok fasady Teatru Wybrzeże od strony ul. Świętego Ducha.

Gmach dzisiejszego Teatru Wybrzeże powstał w 1801 roku jako Teatr Miejski w Gdańsku, zaprojektowany przez Carla Samuela Helda (ówczesnego miejskiego rajcę budowlanego w Gdańsku) i poprzez swą formę architektoniczną nawiązywał do realizacji kręgu Boullé-Ledoux. W niezmienionym kształcie przetrwał do 1886 roku, kiedy przeszedł pierwszą przebudowę wymuszoną zmianami w prawie budowlanym. Budynek w 1935 roku został wyburzony do fundamentów i wzniesiony od nowa na znacznie powiększonym rzucie autorstwa spółki architektów Fritsch&Pries.

Teatr zniszczono podczas walk o Gdańsk w marcu 1945 roku. Już rok później Rada Sztuki przy Ministerstwie Kultury i Sztuki podjęła decyzję o jego odbudowie według projektu Lecha Kadłubowskiego. Prace podjęto jednak dopiero w latach 60. XX wieku i ukończono w listopadzie 1966 roku, zachowując rzut pierwotnego teatru miejskiego. Jako Miejski Teatr Wybrzeże instytucja istnieje od 1946 roku. Jego siedziba po wojnie mieściła się... w Gdyni, w lokalizacji obecnego Teatru Muzycznego. Budynek tzw. "Stodoły", gdzie grało Wybrzeże, spłonął w 1960 roku. Teatr działał także w Gdańsku, w gmachu ówczesnej Państwowej Opery i Filharmonii Bałtyckiej (Teatr Wielki) oraz w Sopocie przy ul. Bohaterów Monte Cassino (Teatr Kameralny). Od 1966 roku Teatr Wybrzeże ponownie posiada główną siedzibę przy Targu Węglowym.

Opera Bałtycka w Gdańsku
  • Pierwotnie budynek dzisiejszej Opery Bałtyckiej służył za ujeżdżalnię koni (zdjęcie z 1915 roku, tuż po oddaniu gmachu do użytku).
  • W okresie dwudziestolecia międzywojennego gmach funkcjonował jako sala sportowo-widowiskowa, gdzie występowały kabarety i organizowano walki bokserskie. Zdjęcie z 1928 roku.
  • W latach 50-tych działały tu zarówno Państwowa Opera i Filharmonia Bałtycka, jak i Państwowy Teatr "Wybrzeże" w Gdańsku. Sytuacja ta trwała do 1966 roku, gdy Teatr Wybrzeże mógł wrócić do swojej siedziby przy Targu Węglowym.
  • Budynek Państwowej Opery i Filharmonii Bałtyckiej w listopadzie 1980 roku.
  • Obecny wygląd Opera Bałtycka zawdzięcza remontowi z lat 80. minionego wieku i modernizacji z 2003 roku, gdy wyremontowano widownię.

Jeszcze bardziej nietypowe były losy gmachu przy al. Zwycięstwa 15 zobacz na mapie Gdańska we Wrzeszczu, gdzie siedzibę ma Opera Bałtycka w Gdańsku. Gmach wybudowano w latach 1914-1915 z przeznaczeniem na ujeżdżalnię koni. Z czasem zamieniono ją w salę sportowo-widowiskową z zapleczem gastronomicznym. Budynek zwany Sporthalle dysponował salą na około 1 tysiąc miejsc z centralną areną i widownią amfiteatralną po jej obu stronach. W okresie międzywojnia odbywały się tu walki bokserskie czy występy kabaretów. Po II wojnie światowej właśnie w tym gmachu odbywał się proces namiestnika Rzeszy Alberta Marii Forstera, zakończony w 1948 roku skazaniem go przez Najwyższy Trybunał Narodowy za zbrodnie ludobójstwa i przestępstwa wojenne na karę śmierci (której jednak nie wykonano, Forster zmarł w więzieniu).

Studio Operowe Państwowej Filharmonii Bałtyckiej "wprowadziło się" tutaj w 1950 roku, choć budynek należał wtedy jeszcze do Teatru Wybrzeże, którego gmach był kompletnie zniszczony po walkach o Gdańsk pod koniec II wojny światowej. W 1953 roku budynek przekazano Państwowej Operze i Filharmonii Bałtyckiej, które rozdzielono w 1993 roku. Od 1994 roku Państwowa Opera Bałtycka działała już jako samodzielna instytucja, zaś od 2012 roku nazywa się Operą Bałtycką w Gdańsku.

Opera Leśna w Sopocie
  • Zmodernizowana Opera Leśna w Sopocie swój rozkwit przeżywała w latach 20. XX wieku, gdy w jej repertuarze zaczęły pojawiać się opery wagnerowskie, wykonywane przez czołowych artystów Europy.
  • Opera Leśna w Sopocie w 1949 roku.
  • Opera Leśna w Sopocie. Zdjęcie z 1962 roku.
  • Festiwal Piosenki w Sopocie w Operze Leśnej. Zdjęcie z 1975 roku.
  • Charakterystyczny żółto-pomarańczowy dach Opery Leśnej towarzyszył artystom i publiczności do remontu, który zaczął się w 2010 roku.
  • Po remoncie Opera Leśna zyskała nowy dach, z lotu ptaka przypominający wielkiego nietoperza.
  • Opera Leśna może dziś pomieścić ponad 4 tysiące widzów.

Ten położony w leśnej dolinie amfiteatr powstał dzięki kapelmistrzowi Teatru Miejskiego w Gdańsku przy Targu Węglowym, Paulowi Walther-Schafferowi, który znalazł to miejsce podczas spaceru w 1909 roku. Ponieważ miejsce miało doskonałą akustykę, kapelmistrz wpadł na pomysł, by stworzyć tu scenę plenerową Teatru Wybrzeże. Budowę rozpoczęto jeszcze w 1909 roku wedle projektu pomysłodawcy. Scenę otwarto już 11 sierpnia 1909 roku. Przed pierwszą wojną światową obiekt był rzadko wykorzystywany. Swój rozkwit Opera Leśna przeżywała w latach 20. XX wieku, gdy wystawiano na jej scenie opery wagnerowskie, świetnie przyjęte przez niemieckich krytyków. Z czasem na jej deskach zaczęli występować czołowi śpiewacy Europy.

W czasie II wojny światowej spektakle grano tu aż do 1943 roku. Niedługo po wojnie Opera ponownie została otwarta, jednak straciła dawny blask i do 1961 roku wykorzystywano ją tylko okazjonalnie. Obiekt wiele zawdzięcza decyzji o przeniesieniu do niego Międzynarodowego Festiwalu Piosenki. W 1964 roku doczekał się konstrukcji dachu. Ostatni gruntowny remont obiekt przeszedł w latach 2010-2012, podczas którego wymieniono konstrukcję dachu i zmodernizowano zaplecze sceny.

Teatr Muzyczny im. Danuty Baduszkowej w Gdyni
  • Teatr Muzyczny im. Danuty Baduszkowej w Gdyni wybudowano w 1978 roku w miejscu dawnej "Stodoły", gdzie swoją siedzibę miał Teatr Wybrzeże.
  • Budowa Teatru Muzycznego w Gdyni. Zdjęcie z 1974 roku.
  • Teatr Muzyczny przed XIII Festiwalem Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 1988 roku.
  • W latach 2010-2012 Teatr Muzyczny przeszedł gruntowną rozbudowę, w wyniku czego dziś dysponuje 3 scenami i 1070 miejscami na widowni Dużej Sceny.
  • To obecnie największa placówka teatralna w Trójmieście i jedna z największych w Polsce.

Teatr pod Kamienną Górą w Gdyni (w pobliżu obecnego Teatru Muzycznego, choć niektóre źródła podają, że dokładnie w obecnej lokalizacji Muzycznego) zbudowali hitlerowcy w 1942 roku jako "Stadthalle" - lokal rozrywkowy z przeznaczeniem na występy rewiowe, w ramach akcji Kraft durch Freude (Siła przez radość). Obiekt z czerwonej cegły miał charakterystyczny kształt "stodoły" i spadzisty dach. Po wojnie był on siedzibą różnych teatrów (w tym Teatru Wybrzeże), a w 1960 roku doszczętnie spłonął.

Historia Teatru Muzycznego rozpoczyna się z kolei w 1957 roku w... Gdańsku, zaś pierwsze spektakle wystawiono w 1958 roku w Nowym Porcie. Już po drugiej premierze zaproponowano, by scena przeniosła się jednak do Gdyni (do obecnej siedziby Teatru Miejskiego przy ul. Bema, gdzie grywał też Teatr Wybrzeże). W tym miejscu Muzyczny egzystował niemal do końca lat 70. XX wieku, do czasu wybudowania nowego teatru przy Placu Grunwaldzkim 1 zobacz na mapie Gdyni według projektu Daniela Olędzkiego i Józefa Chmiela. Uroczyste otwarcie Teatru Muzycznego w Gdyni nastąpiło 21 lipca 1979 roku (obiekt budowano od 1972 roku). W listopadzie 2010 roku rozpoczęto przebudowę teatru, obejmującą niemal cały budynek. Prace ukończono w 2013 roku (oficjalne otwarcie odbyło się 6 września 2013 roku). Dzięki rozbudowie Teatr Muzyczny dysponuje obecnie trzema scenami oraz jedną z największych w Polsce widowni Dużej Sceny, liczącą 1070 miejsc.

Polska Filharmonia Bałtycka im. Fryderyka Chopina w Gdańsku
  • Do 1996 roku na terenie dzisiejszego gmachu Polskiej Filharmonii Bałtyckiej znajdowała się elektrociepłownia. Na zdjęciu Elektrownia Ołowianka (Elektrizitätswerk Bleihof) z 1899 roku.
  • Elektrociepłownia Ołowianka, widok podczas przeprawy promowej przez Motławę z 1958 roku.
  • Kompleks Elektrociepłowni Ołowianka na tle miasta widziany z drugiego brzegu Motławy w 1989 roku.
  • Polska Filharmonia Bałtycka w obecnym kształcie funkcjonuje od 2007 r., gdy ukończono wyposażanie centrum kongresowo-muzycznego.
  • Widok Polskiej Filharmonii Bałtyckiej z drugiego brzegu Motławy.
Pierwsze próby stworzenia filharmonii podjęto tuż po wojnie, gdy Roman Kuklewicz rozpoczął formowanie i pierwsze próby Miejskiej Orkiestry Symfonicznej w Sopocie. Koncert inaugurujący działalność Filharmonii Bałtyckiej miał miejsce 29 września w Sali Domu Katolickiego w Sopocie (zespół koncertował w całym Trójmieście, m.in. w Operze Leśnej, Teatrze Miniatura czy w siedzibie Teatru Wybrzeże w dzisiejszym Teatrze Miejskim w Gdyni), zaś już w kwietniu 1949 roku instytucja ta została upaństwowiona i nazwana Państwową Filharmonią Bałtycką.

Z kolei w 1953 roku nastąpiło połączenie ze Studiem Operowym w jedną organizację - Państwową Operę i Filharmonię Bałtycką, z siedzibą w gmachu dzisiejszej Opery Bałtyckiej. Rozdzielenie obu instytucji dokonało się w 1993 roku, gdy dyrekcję Filharmonii objął Roman Perucki. Wtedy też rozpoczęto poszukiwania samodzielnej siedziby dla Filharmonii Bałtyckiej. Dyrektor Perucki zaproponował nowatorskie przedsięwzięcie w skali kraju, czyli rewitalizację poprzemysłowego terenu po 100-letniej elektrociepłowni na wyspie Ołowiance w Gdańsku. Kompleks miejskiej elektrowni na Ołowiance wybudowała w latach 1897-98 berlińska firma Siemens & Halske, jej dalsza rozbudowa trwała do 1913 roku. Elektrociepłownia uległa zniszczeniom w czasie walk o Gdańsk pod koniec II wojny światowej, ale uruchomiono ją już w sierpniu 1945 roku i funkcjonowała nieprzerwanie aż do zamknięcia w 1996 roku. Projekt architektoniczny nowej siedziby Filharmonii stworzył Marcin Kozikowski. Realizacja inwestycyjna trwała nieprzerwanie od 1998 do 2007 roku, kiedy nastąpiło uroczyste otwarcie kompleksowo wyposażonego centrum muzyczno-kongresowego.

Miejsca

Opinie (14)

  • Moja subiektywna opinia

    Teatr Wybrzeże- wyrządzono dużą krzywdę stawiając tego "szklaka" na miejscu tak pięknej budowli...

    Filharmonia- cudo!

    • 35 2

  • Najpiękniejsze to Filharmonia Bałtycka czyli rewitalizację poprzemysłowego terenu po 100-letniej elektrociepłowni na wyspie Ołowiance i Opera Leśna.
    Jak się chce to można ratować zabytki.....
    Reszta to klocki z betonu i szkła bez szczególnego, bez wyrazu....

    • 30 0

  • Dołączanie do artykułu Szkoły Fechtunku II jako sali gdzie wystawiano przedstawienia Szekspira, jest kontynuacją konfabulacji prof. Limona.
    Owszem jest prawdopodobne że takie spektakle w Gdańsku były prezentowane ale jeśli juz to w Szkole Fechtunku I, która znajdowała się przy ul. Zbytki mniej więcej w miejscu gdzie jest teraz ścieżka wzdłuż nieistniejącego (fragmenty) muru średniowiecznego a po latach tworzyła ul. Za Murami.
    Sądzę że dla dobra tej placówki jaką jest Teatr Szekspirowski, należy raz ostatecznie zdjąć odium fałszu w jakim się ta placówka porusza.
    Ani nie znajdowała się ona, w uparcie wciąż podawanym miejscu ani też Renato Rizzi nie wygrał żadnego konkursu.
    Te dwie informacje po sprostowaniu całości projektu, stanowiłyby zwieńczenie legalności powstania TS a tak wciąż i nie bez racji, stają się powodem do ataku.
    Czyż ciężko niektórym to zrozumieć, że na kłamstwie trudno cokolwiek pozytywnego zbudować?

    • 21 2

  • Komuniści (3)

    Jak można było odbudować tak ładny budynek teatru wybrzeże w tak paskudny sposób. Komuniści to jednak kompletne bezguścia

    • 9 3

    • Mysle, ze to nie tyle komunisci (2)

      W tym czasie ogolnie budowalo sie niezbyt ladnie w calej Europie. W Anglii budynki z 60-80 lat sa tak szkaradne, ze falowce wydaja sie przy ich perelkami architektury.

      • 1 0

      • (1)

        Modernizm w Polsce miał 2 twarze - jedną jest właśnie m.in. budynek Teatru Wybrzeże, ale jest i ta druga, ładniejsza, jak np. Pałac Kultury w Warszawie.

        • 1 3

        • znawca się znalazł. Pekin to nie modernizm

          TW jest świetnym budynkiem IMHO., jednym z najlepszych na Pomorzu po 45'.

          • 1 0

  • W naszych czasach (2)

    W naszych czasach takie obiekty nie służą kulturze, tylko zatrudnieniu "krewnych i znajomych królika", dla niepoznaki podpiętych pod kulturę, sport czy co tam jeszcze.

    Przykłady można mnożyć: ECS, Teatr Szekspirowski, stadion... Schemat wszędzie ten sam - garstka merytorycznych i zawalonych robotą fachowców i chmary nieprzypadkowych pierdzistołków...

    I ciekawe porównanie - zbudowany za 300 baniek państwowy ECS, instytucja wyjątkowo pasywna, tuż obok tętniący życiem klub B90, działający dzięki prywatnej inicjatywie

    • 18 2

    • Dalem plusa i sie zgadzam z duza czescia (1)

      Jednak nie wiem, czy B90 i ECS sa slusznym zestawieniem.

      To troche jakby zestawic ze soba klinike, gdzie powinno sie ksztalcic nowych lekarzy, dokonywac przeszczepow serca i rozwijac medycyne (nawet w tych kierunkach, gdzie rynkowo "nie oplaca sie") z jakas mala klinika robiaca operacje plastyczne nosa i wstrzykujaca botoks.

      Nie, aby nie bylo na to zapotrzebowania.

      Wzglednie - teatr/opera w zestawieniu z wystepami kabaretow.

      • 4 0

      • No nie wiem, nie wiem

        No nie wiem, nie wiem, bo cóż takiego rozwojowego dzieje się w ECS? ostatnio zdaje się promocja książki dr Friedricha. Ale czy do takiego drobiazgu potrzebny obiekt za 300 milionów?

        A B90 - występy światowej rangi artystów, spora frekwencja. To B90 i prywatna inicjatywa ożywiły postoczniowe tereny, a nie urzędnicze rojenia za cudze (nasze, podatników) pieniądze....

        • 5 0

  • a dlaczego

    Nie pokazaliście teatru Wybrzeże w Gdyni ??

    • 3 0

  • (1)

    a teatr Miniatura?

    • 2 0

    • A jest taki teatr? Kiedyś był...

      • 0 0

  • A co z ŻAKiem?

    Może pokazano by jak urzędasy wyrzucili ŻAK z budynku na Hucisku i zrobili sobie remont za 13mln złotych? Dziś już mało kto to pamięta

    • 19 1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Pobożni i cnotliwi. Dawni gdańszczanie w zwierciadle sztuki (1 opinia)

(1 opinia)
20 zł
spotkanie, wystawa, warsztaty

Kultura ludowa Pomorza Gdańskiego

wystawa

Wystawa "Kajko, Kokosz i inni"

wystawa

Sprawdź się

Sprawdź się

Jakiego pseudonimu używa Stefan Chwin, polski powieściopisarz, krytyk literacki, eseista, historyk literatury związany z Gdańskiem?

 

Najczęściej czytane