• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Zakonnice odchodzą po cichu. Wywiad z Martą Abramowicz

Borys Kossakowski
5 marca 2016 (artykuł sprzed 8 lat) 
Marta Abramowicz - dziennikarka, aktywistka, psycholożka, autorka reportażu "Zakonnice odchodzą po cichu". Marta Abramowicz - dziennikarka, aktywistka, psycholożka, autorka reportażu "Zakonnice odchodzą po cichu".

- Gdy opuszczały zakon, wychodziły w pustkę, nie mając nic - pieniędzy, ubrań, przyjaciół. Musiały się odnaleźć w życiu codziennym, ułożyć sobie relacje z Bogiem. Większość z nich nadal jest wierząca - mówi o bohaterkach swojej książki gdańszczanka Marta Abramowicz. "Zakonnice odchodzą po cichu", historie byłych sióstr zakonnych, obecnie są bestsellerem numer 1 na liście Empiku.



Borys Kossakowski: Skąd motywacja, żeby napisać tę książkę?

Marta Abramowicz: Gdy byłam na seminarium reporterskim u Hanny Krall, pisałam reportaż o dwóch dziewczynach - Magdalenie i Joannie. Uciekły razem z zakonu, bo... zakochały się w sobie. Od szesnastu lat żyją razem, opiekują się starymi, schorowanymi psami i kotami, pracują dla Amnesty International, chodzą do więźniów organizować klub czytelnika. Później zaczęłam szukać tła dla reportażu. Okazało się, że o byłych zakonnicach nikt dotąd nie pisał. Więcej wiadomo o zakonnicach żyjących w średniowieczu niż w Polsce w XXI wieku. To mnie zaintrygowało. Zaczęłam szukać byłych sióstr. Nie miałam żadnej tezy, żadnego założenia. Po prostu szukałam. I poznałam takie historie, że po prostu nie mogłam o nich nie napisać.

Siostry nie mają pieniędzy nawet na gumkę do włosów. Muszą ustalać z przełożoną, ile razy będą prały habit i na jakie strony internetowe będą wchodzić za każdym razem jak włączają komputer. Ale są też duże rzeczy, jak brak poczucia sensu życia czy możliwości niesienia pomocy potrzebującym zgodnie z powołaniem.
Docieranie do poszczególnych bohaterek było, jak piszesz, trudne.

Było trudne, bo to temat tabu. Moje bohaterki opowiadały mi, że już będąc w zakonie miały zakaz rozmawiania na temat życia w zgromadzeniu. Gdy wychodziły za bramę klasztoru, mogły się tylko uśmiechać. Gdy opuszczały zakon, wychodziły w pustkę nie mając nic - pieniędzy, ubrań, przyjaciół. Musiały się odnaleźć w życiu codziennym, ułożyć sobie relacje z Bogiem. Większość z nich nadal jest wierząca. Kryzys dotyczył życia w instytucji, gdzie nie mogły spełniać swojego powołania.

No właśnie - pierwsza część książki, czyli historie byłych zakonnic - to dość silna krytyka tej instytucji. Może dlatego już jesteś obiektem ataków środowisk katolickich? Dopiero w drugiej zarysowujesz tło, które uzupełnia ten obraz.

Napisałam to, co mówiły moje bohaterki. To było dwadzieścia historii. Mała próbka, ale nie miałam żadnej innej, które pokazałyby mi inne życie polskiego zakonu. Oczywiście, pytałam dziewczyny o pozytywne strony życia w zakonie. Niewiele tego było. Większość mówiła, że nauczyła się tam organizować sobie pracę, sprzątać, gotować. Pozostałe wysoko ceniły kontakty ze współsiostrami. Część wspomniała o pogłębieniu relacji z Bogiem. Co do krytyki, pochodzi ona od ludzi, którzy nie czytali mojej książki. A to nie jest tania sensacja, jak chcą niektórzy. Oczywiście są tam rzeczy "małe", bo życie składa się ze szczegółów. Że siostry nie mają pieniędzy nawet na gumkę do włosów. Muszą ustalać z przełożoną, ile razy będą prały habit i na jakie strony internetowe będą wchodzić za każdym razem jak włączają komputer. Ale są też duże rzeczy, jak brak poczucia sensu życia czy możliwości niesienia pomocy potrzebującym zgodnie z powołaniem.

Okazało się, że o byłych zakonnicach nikt dotąd nie pisał. Więcej wiadomo o zakonnicach żyjących w średniowieczu Okazało się, że o byłych zakonnicach nikt dotąd nie pisał. Więcej wiadomo o zakonnicach żyjących w średniowieczu
Niewiele się dowiadujemy o ich życiu wewnętrznym. Opowieści byłych zakonnic dotyczą surowych i dość bezmyślnych zasad życia w zakonach.

Może dlatego, że w zakonie nie miały zbyt wiele czasu na przeżycia wewnętrzne? Dominikanie opowiadali mi, że często siostry zakonne są tak skupione na życiu zewnętrznym, że na nic innego nie mają czasu. Ważne jest czy prosto klęczą, czy nogi równo, czy habit mają wyprasowany. Do tego bardzo ciężko pracują. Ponadto, takim przemyśleniom sprzyja dialog. A one często nie miały z kim o tym porozmawiać ani w zakonie, ani po jego opuszczeniu.

To zjawisko powszechne czy marginalne? Opowieści o patologiach to smutne wyjątki czy może coś więcej?

Spotkałam się z dwiema siostrami, Polkami, które spędziły nowicjat za granicą - ich życie wyglądało zupełnie inaczej. Jest też na przykład francuskie zgromadzenie Matki Bożej z Syjonu, które ma swój dom w Krakowie - tam siostry nie noszą habitu, mają własne pieniądze, którymi wspólnie zarządzają, z przełożoną można prowadzić dialog. Co do polskich zakonów - wierzę, że są zgromadzenia, gdzie jest inaczej, w których są siostry, które mogą realizować swoje powołanie. O takich doświadczeniach mówiła mi siostra Olech, urszulanka, sekretarka generalna Konferencji Wyższych Przełożonych Zgromadzeń Żeńskich. Spotkałyśmy się już po ukazaniu się książki. Uważała, że opisywane przeze mnie historie to sprawa marginalna i życie zakonne wygląda inaczej. Jednak do mnie przychodzi kilka listów dziennie od byłych sióstr z podziękowaniami, że zajęłam się tym tematem, że to wszystko prawda, u nich też tak było. Robi się z tego spora ilość. Jest im bardzo trudno po pobycie w zakonie odnaleźć się w życiu. Uważam więc, że trzeba o tym mówić. Jeśli są osoby, które odchodzą z zakonów w depresji, to warto się nad nimi pochylić.

Czy myślałeś/aś kiedyś o wstąpieniu do klasztoru?

Jakie wyniosłaś doświadczenia ze spotkań z byłymi zakonnicami?

Dla mnie wielkim odkryciem było to, że mam tak wiele wspólnego z byłymi siostrami zakonnymi, choć nie jestem katoliczką. Od 16 lat działam w organizacjach pozarządowych, gdzie pracuję na rzecz osób wykluczonych i dyskryminowanych. Jest to praca często wymagająca wyrzeczeń, wolontaryjna albo mało płatna. Łatwo mi było więc zrozumieć siostry, ich chęć pomagania potrzebującym. Co ciekawe, wiele z nich pomaga nawet po opuszczeniu zakonu - adoptują zwierzęta, opiekują się dziećmi, pracują jako pielęgniarki. Z drugiej strony byłe zakonnice to też w pewnym sensie (a czasem dosłownie) osoby wykluczone.

Może dlatego tak dobrze je rozumiesz?

Jest zaskakująco wiele wspólnego między działalnością zakonnic i tzw. środowisk "lewicowych", choć światopoglądowo są to dwa bieguny. W USA to zakonnice działają na rzecz praw człowieka, na rzecz praw kobiet, w ruchach pacyfistycznych, ekologicznych. Tego, według nich, oczekuje Chrystus.

Twoja historia jest o dziwo bardzo feministyczna. Okazuje się, że zakony męskie i żeńskie dzieli przepaść. Podajesz statystyki: bracia i ojcowie prowadzą wydawnictwa, telewizję, rozgłośnie radiowe, wykładają na uczelniach wyższych, a siostry - głównie skupiają się na sprzątaniu i pracach gospodarczych.

Wszyscy zostaliśmy wychowani w tej samej kulturze. A Kościół to wybitnie patriarchalna organizacja. Wszystkie decyzje podejmowane są przez mężczyzn. Na Sobór Watykański II, który dokonał rewolucji w życiu zakonów, nie zaproszono kobiet, a przecież siostry stanowiły wówczas 80proc. społeczności zakonnej. To po prostu pokazuje, jak kobieta funkcjonuje w społeczeństwie.

W zakonach męskich od zawsze były seminaria, czasem prezentujące bardzo wysoki poziom. Siostry natomiast mogą się kształcić tylko wtedy, jeśli tak zdecyduje przełożona i części moich bohaterek ta szansa nie była dana. Część księży nie poważa zakonnic, ktoś mógłby powiedzieć, że traktują je jak służące. To nie tylko mój osąd - przypomnijmy choćby słynny wywiad z siostrą Celestyną Giertych - "Bóg nie chce, żebyśmy były wycieraczkami" z miesięcznika "W drodze" (opublikowany w 1997 r. - przyp. red.).

Jak się okazuje jednak - tylko w Polsce i na Słowacji rośnie liczba powołań księży, a tam, gdzie Kościół się otwiera, na Zachodzie - jego popularność i liczba powołań spada. A przecież celem każdej instytucji jest przetrwać.

Tak, to jest ważna kwestia, bo na świecie zakony żeńskie się kurczą i sa na wymarciu, a w Polsce, choć też liczba zakonnic się zmniejsza, ale dużo wolniej. Pytanie jednak, czy u nas także będzie ta sama tendencja, co na Zachodzie czy wręcz przeciwnie.

Wydaje mi się, że silna pozycja Kościoła w Polsce ma też wiele wspólnego z brakiem dyskusji społecznej na temat jego grzechów. W Irlandii czy w USA pozycja Kościoła straciła na znaczeniu z powodu licznych afer, przede wszystkim dotyczących pedofilii. W Irlandii dodatkowo ze względu na niesławne "pralnie Magdalenek", gdzie kobiety były zamykane i zmuszane do niewolniczej pracy i części z nich odbierano ich nieślubne dzieci i przekazywano do nielegalnych adopcji. Jest doskonały film "Tajemnica Filomeny", który o tym opowiada. W Polsce też są skandale, ale zamiatane są pod dywan. Przecież arcybiskup Paetz nie został potępiony i wciąż kroczy na czele procesji bożocielnych.

Czyżby instytucja Kościoła trzymała się dzięki murowi milczenia?


To, co mnie boli, to że Kościół tak bardzo nas poucza, a sam ma tyle spraw niepozałatwianych. W każdej organizacji znajdziemy problemy. Ale miarą wielkości organizacji jest to, jak te problemy są rozwiązywane.

Habit już uszyty. Za dwa miesiące siostra Joanna uroczyście otrzyma go z rąk Mistrzyni. Ale teraz jest noc i siostra Joanna myśli tylko o tym, czy wszyscy zasnęli. Jest po komplecie, światła zgaszone. Nie wolno opuścić łóżka, nie wolno się odezwać. Siostra Joanna łamie reguły zakonne i wymyka się z pokoju. Przebiega pod ścianą, po schodach w górę, do biblioteki. Drzwi skrzypią. Trzeba uważać. Między regałami czeka już siostra Magdalena...

Byłe zakonnice nikomu nie opowiadają o swoim życiu. Nie występują w telewizji. Powiedzieć złe słowo na zakon, to stanąć samotnie przeciw Kościołowi. Nie mówią znajomym ani rodzinie, bo ludzie nic nie rozumieją. Dla ludzi świat jest prosty: odeszła, bo na pewno w jakimś księdzu się zakochała. W ciążę z biskupem zaszła. Jak one tam bez chłopa wytrzymują? Chyba w czystości nie żyją?

Byłe zakonnice nie mogą uwierzyć: o czym oni mówią?
Jaki biskup? W zakonie walczy się o przetrwanie.
Jaki ksiądz? Tam szuka się sensu, który dawno został zgubiony.
Jak wytłumaczyć, że chodzi o coś zupełnie innego?

kontakt z autorką

Opinie (162) 1 zablokowana

  • (9)

    Kiedys sie zastanawialem ilu z ludzi wybiera ta droge z faktycznego przekonania, a ile z powodu skrzywienia przez babcie/ciocie lub matke, ktora miala za duzo do powiedzenia w rodzinnym domu.

    • 111 41

    • (2)

      Tego nie wiemy, ale można chyba śmiało przyjąć tezę, że z wewnętrznego przekonania i tzw. powołania idzie maks. kilka procent.

      • 14 10

      • (1)

        Jeżeli idzie z powołania maks. kilka procent, jak piszesz, to w jakim celu idą pozostali? Dla jakiejś "kariery" w strukturach kościelnych? Pieniędzy? Przecież to nie ma sensu.

        • 7 7

        • chęć bycia kimś (ksiądz w PL to jeszcze drugi po bogu) i brak innego pomysłu na siebie... a księża mają ogromną szansę na karierę, nie tak jak zakonnice, dla których szczytem kariery może być prowadzenie jakiegoś sekretariatu w kurii czy czegoś równie prestiżowego

          • 13 4

    • Redaktor Borys ... (5)

      ...specjalista od seksu i antykościelnych tekstów. Przejrzyjcie sobie o czym pan redaktor Borys pisuje na trójmieście

      • 10 24

      • (1)

        > pan redaktor Borys

        Trzy słowa, dwa nadużycia semantyczne :D

        • 5 10

        • Katabasy do kruchty i zostawić w spokoju ministrantów.

          • 1 3

      • (2)

        w którym miejscu jest to tekst antykościelny?

        • 27 5

        • (1)

          Nawiedzonej sekcie wystarczy,że taki temat został w ogóle poruszony.

          • 5 2

          • widzisz, ja czuję się członkiem kościoła katolickiego, a nie uważam tego tekstu za antykościelny, więc uważaj z tą nawiedzoną sektą.
            Chyba, że masz na myśli wszystkich tych oszołomów co to z gębą pełną "Bogarodzicy" i "Ojczyznę wolną racz nam wrócić" pienią się na wszystko co rzuca jakikolwiek cień na ich postrzeganie samych siebie, Kościoła i świata.

            • 7 2

  • No cóż, nadmiar ideologii zawsze szkodliwy (6)

    No cóż, nadmiar ideologii zawsze szkodliwy... Do tego niewłaściwe funkcjonowanie hierarchii, feudalizacja instytucji i przepis na kryzys gotowy. Ale to dotyczy nie tylko kościoła, również korporacji, urzędów, całych państw czy społeczeństw

    • 92 16

    • WOW, pan Borys w pełnej krasie (5)

      Pan Borys znów pisze o Kościele, w swoim stylu... naczelny specjalista od Kościoła na trójmiasto.pl ... szkoda słów normalnie

      • 5 12

      • (4)

        pisze bo taki ma zawód-nie zazdrość tylko zostań dziennikarzem -kto Ci broni

        • 14 3

        • (3)

          Borys nie jest dziennikarzem. To zideologizowany lewacko grafoman.

          Zagadką jest, dlaczego portal trojmiasto.pl go trzyma, i co gorsza: daje mu pole do "popisu".
          Ale najwyraźniej (bo innego uzasadnienia nie znajduję) tak im nakazano.

          Ad meritum: bardziej mnie wkurza określenie "psycholożka" niż fakt, że p. Marta jest lesbą. Jej życie - robi z nim, co chce. Nie moje małpy i nie mój cyrk.
          Byle swego postrzegania świata nie narzucała innym.

          • 12 17

          • TAK! (1)

            To właśnie doprowadza mnie do skrajnej furii. Zdrobnienia typu: psycholożka, pedagożka i wiele podobnych. Generalnie dla mnie jest to jak zwracanie się do dorosłego w sposób dziecinny. No, chyba że ONE tego potrzebują. W takim przypadku, raczej prawdziwego ;) lekarza im trzeba...

            • 3 6

            • to nie są zdrobnienia;

              chirurżka, więźniarka, kowbojka, kucharka, lekarka, kardiolożka...

              • 2 0

          • Przykra wiadomość, pewne pensjonaty-pobyt izolowany- nie przyjmują beznadziejnych przypadków,szkoda na takich pieniędzy podatników.

            • 0 0

  • szok,po prostu szok.. (6)

    przecież to jest przemoc..i fizyczna i psychiczna..współczuje tym ludziom

    • 86 30

    • To ich wybór! (3)

      Nikt nie zmusza do wstąpienia do klasztoru

      • 21 17

      • kot (1)

        gratuluję logiki..zenada..

        • 20 9

        • to własnie logika podpowiada,

          czego można spodziewać się w klasztorach! Współczuje braku logiki...

          • 13 7

      • Do Kot

        Czy znasz takie słowo indoktrynacja.

        • 3 1

    • znaczy się psychologów.

      • 1 2

    • znaczy się psychologów.

      • 1 3

  • Psycholożka... (6)

    "uwielbiam" nowomowę!

    • 117 35

    • (3)

      Psycholożka... Dla mnie to obraźliwa nazwa. Do pań psychologów, naprawdę chcecie by was tak nazywać :/ ?

      • 20 6

      • a konsjerżka (stara nazwa)

        jest do przyjęcia?

        • 3 3

      • Nie, nie chcemy (1)

        • 3 5

        • niektóre chcą być nazywane, inne nie

          podobnie jak niektóre chcą być nazywane kotkami, a inne mogą dać po twarzy...

          • 10 2

    • chyba

      psycho - loszka ?

      • 12 7

    • a więźniarka (pani i samochód) jest ok?

      a samochód nie jest urażony, że tak go nazwano? przecież sam nie chodzi; podobnie samolot...

      • 6 4

  • Pytanie jakie należy postawić jest proste, spotkałeś/łaś Jezusa czy nie ? (4)

    ... jeśli nie, zacznij Go szukać ... jeśli tak, jeśli doświadczysz ogromu Jego miłości ... nigdy nie odejdziesz, niczego już szukać nie będziesz...

    • 69 48

    • ja pracuje z jednym jezusem jest soft developerem, przyjechal z hiszpanii.

      • 29 10

    • (1)

      niedawno gościł u nas znany kolumbijski reżyser Jesus Maria Olaboga

      • 8 4

      • Co tam w Hiszpanii, w Meksyku co drugi to Jezus,będąc tam co chwilę się na niego napatoczyłem,ale żebym doświadczał miłości? nie dziękuję nie byłem w seminarium.

        • 3 1

    • Wszystkim mocno wierzacym

      U progu 22 wieku polecam psychoterapete.
      I to tak z 20 seansow !!!
      Moja corka ma 12 lat i zadaje mi pytania ..jak to jest naprawde z tym bogiem?
      Ocknijcie sie ludzie -Katole w imie boga wymordowali i morduja ludzi,ksieza w imie boga lamia wszystkie regoly dot celibatu a malo tego dopuszczaja sie czesto pedofili,szkoda gadac .
      Zajmijcie sie lepiej soba i wlasna rodzina a lepiej na tym wyjdziecie.

      • 3 8

  • Instytucja finansowa

    Kościół zawsze dba tylko o siebie. Za komuny byli "dobrzy" ale w swoim interesie bo to ich prześladowano. Dzisiaj mamy demokrację i ponownie pokazują co potrafią, zamiast głosić Słowo i dawać przykład biorą czynny udział w polityce i ogłupiają miliony. Naoglądał się człowiek trochę podczas służby za młodziaka.

    • 69 37

  • zakony.... (2)

    Bylem tam przez 5 lat...widzialem to od środka....spotkalem dwie osoby które były ZAKONNIKAMI w duchu Św.Franciszka cala reszta to jakas porazka....na zewnątrz modlitwa "wspolnota" duszpasterstwo a od środka zawiść, kult i zadza pieniadza, homosekualizm, dtugie życie z kobietami....zakon który posiadal siec kantorów wymiany walut, ośrodki wypoczynkowe na półwyspie na slupy, ogólnie jedno wielkie zaprzeczenie regoly Franciszkanizmu i zycia zgodnego z Ewangelia. Odszedlem bo nie chciałem brać udziału w tym cyrku. Wierze w Boga chodzę do Kosciola ale z instytucja kościoła z hierarchia nie chce nic absolutnie NIC wspolnego. Osmielr sie powiedziec ze w niektórych przypadkach to wręcz zorganizowana grupa przestepcza gdzie reka rękę myje. Ojciec Święty Franciszek mimo ze chcial uporzadkowac wiele spraw tez jak widac nie ogarnia.

    • 133 32

    • (1)

      Ojciec Święty Franciszek na pewno by ogarnął, gdyby nie ludzie, którzy są dookoła niego, stanowią niestety większość i pewnie do wielu rzeczy nie dopuszczą. Ciekawe czy Franciszek daje sobie z tym radę psychicznie :( mam nadzieję, że tak.

      A tak swoją drogą to naprawdę nie rozumiem PO CO ludzie idą do zakonu skoro i tak żyją w związkach (nie ma znaczenia czy z kobietą czy mężczyzną)...

      • 24 3

      • Ojca Świętego otacza gremium o ktorym spokojnie mogę powiedziec zorganizowana grupa przestepcza i to na różnych płaszczyznach od finansowych po obyczajowe wiec niestety jest w klinczu.....a dlaczego tacy żyją w związkach.....? Bo są ludźmi których sexualnosc tez dotyczy i nie są fizycznie w stanie sobie tym poradzic

        • 25 5

  • (4)

    prędzej zaufam Kościołowi niż takim wyssanym z palca historyjkom "psycholożki - aktywistki" - borys jak zawsze trzyma "klasę"

    • 78 149

    • (2)

      Najpierw zaufaj podręcznikowi poprawnej pisowni... Jedno zdanie,a kilka błędów.

      • 33 15

      • uuu, naprawdę? (1)

        A Ty sprawdź czy masz spację na klawiaturze, bo piszesz zgodnie ze stylem "TW Bolek"...

        • 10 17

        • moi

          Bolek pisał swoje sprawozdania używając klawiatury? Oto efekt nadmiernej konsumpcji moczu psychoprezia z pisuaru,jak widać nieźle w dekiel wali.

          • 4 6

    • zaufanie

      nikt nie broni tobie,kimkolwiek jestes ufac kosciolowi.nie ma sie co martwic,sa lepsi od komarow,krew wypija a dziury nie zrobia.Mam nadzieje,ze jestes facetem,bo jak juz skoncza cie dymac to ciazy nie bedzie.

      • 0 0

  • TANIA SENSACJA (10)

    Oczywiście aby zabłysnąć. Dziś w modzie są ataki na kościół, więc i nieźle można na tym zarobić. Ciekawe ile więcej książek zarobi autorka dzięki takiej (darmowej?) promocji na trojmiasto.pl...
    Dziś aby wydać książkę i dobrze na niej zarobić trzeba pisać albo o pedałach albo o pedofilach albo właśnie atakować kościół. Taka moda. Chcesz zabłysnąć? Chcesz zarobić masę kasy? Napisz o tym jak ksiądz z Koziej Wólki zgwałcił 15 dzieci. A że wyssane to z palca? Drobiazg... a jaką kasę można zarobić i jaki sławny się staniesz!

    • 99 161

    • Z cala pewnością wszelkie incydenty lepiej zamiatać pod dywan oraz udawać ze każdy ksiądz to swieta nie tykalna krowa której wszystko wolno i wszystko ujdzie płazem.....otóż nie bo czasy sie zmienily i dość mydlenia oczu i otumaniania ciemnego narodu;)

      • 48 11

    • nowomoda - a przeczytałeś/łaś chociaż ten wywiad? Bo książki to na pewno nie.
      Ale oceniasz, bo ty przecież "wiesz" swoje.

      • 37 11

    • co do zarobków na tematach wszelakich (3)

      Podaż rodzi popyt i odwrotnie. Sienkiewicz i Żeromski pisali na tematy wówczas aktualne i przyswajalne. Nie wyobrażam sobie, aby pisali na tematy dzisiaj kontrowersyjne, np. o kościele, bo żaden ksiądz by ich nie pochował, zaś moherki by im domy spalili. Jeszcze 10 lat temu nie pisano o pedofilach pośród naszych księży, zaś 20 lat temu nikt nie uznawał gejów za pełnoprawnych obywateli. W USA w latach 60. nie tylko dzielono na białych i czarnych, ale wpadano do mieszkań i w razie złapania gejów - wlepiano areszt i grzywnę, a przecież ich konstytucja nie tylko jest najlepsza, ale od wielu lat niezmieniona, choć inaczej interpretowana... Wracając do tematu - pisarze piszą na tematy aktualne i aby dobrze sprzedać swoje wytwory. A który to Polak produkuje koninę, aby zarobić w kraju, gdzie koniny niemal nikt nie jada?

      • 21 3

      • (2)

        I tak oto pojmowanie świata i ludzkości kończy się na 1900 roku. Z gejami jest tak - ich postępujące zawłaszczanie przestrzeni publicznej i polityki zwiastuje przesunięty w czasie upadek państwa, mocarstwa lub cywilizacji. Tak już po prostu jest.

        • 7 25

        • (1)

          patrz pan, na jakich filarach musi być zbudowana nasza cywilizacja, skoro potrafi upaść od męskiego odbytu...

          • 15 3

          • Nie musi upaść od samego odbytu, wystarczy że sperma rzuca na mózg.

            • 2 2

    • Ks. Pieronek ongiś stwierdził, że procent gejów jest stały i niezależny od czasów

      (dawniej i dzisiaj), z czym można polemizować, ale... Dlaczego w Irlandii i w USA potwierdzono n przypadków na 100 000 obywateli, zaś w Polsce pewnie tylko 10%n? Bo u nas porządniejsi księża? Wg tezy ks. Pieronka mamy tylu samo (procentowo) pedofilów co w innych państwach, a to oznacza, że Kościół polski ich lepiej chroni, już nie pisząc o tym, że tamtejsze kościoły dają wielką kasę na odszkodowania, a u nas jak to chce...

      • 15 7

    • podobnie jak T. Gross pozmyślał, że Polacy zabijali żydowskich sąsiadów, nie?

      sami wymyślacze, co? A że mógł wybrać inny temat, choćby "Żydowska policja w warszawskim getcie" - mógł, ale nie wybrał...

      • 12 9

    • Odwaga u nas ostatnio tania. Na kościół można pisać co się chce, ale spróbuj coś o meczetach albo imamach krytycznego...

      • 9 14

    • siostry odchodzą po cichu

      A przychodzą zapewne z fanfarami.

      • 3 0

  • Dawno temukolezanka nas wszystkich zaskoczyla i poszla do zakonu (6)

    Zrobila to zaraz po szkole sredniej. W zakonie byla jakies piec lat. Nikomu nie powiedziala co bylo powodem opuszczenia zakonu.

    • 46 10

    • A ja 12 lat temu poszlem na zakupy - do Stasia. (1)

      Nie bylo mnie w domu ok. 2 godziny i nic nie kupilem oprocz butelki wina. Nikomu do tej pory nie zdradzilem dlaczego tak sie stalo.

      • 22 24

      • i mam nadzieję, że wytrwasz

        w swoim postanowieniu...

        • 25 2

    • (2)

      A mój kolega 19 lat, 11 miesięcy i 30 dni temu nażarł się grochu i fasoli i w efekcie puścił bąka którym ogłuszył na kwadrans wszystkich w naszej szkole (ci co nie dobiegli do masek p-gaz na czas do tego również zemdleli i udzielaliśmy im pierwszej pomocy). Powiedział że za 20 lat ujawni czemu to zrobił. A więc to już jutro!!

      • 11 12

      • Ale się uśmiałem, dobre -)

        • 3 7

      • I takich debili mamy na tym forum !!!!

        • 7 2

    • Nieprawda, bo mi powiedziała.

      Ale i tak Wam nie powiem.

      • 4 3

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Pobożni i cnotliwi. Dawni gdańszczanie w zwierciadle sztuki (1 opinia)

(1 opinia)
20 zł
spotkanie, wystawa, warsztaty

Kultura ludowa Pomorza Gdańskiego

wystawa

Wystawa "Kajko, Kokosz i inni"

wystawa

Sprawdź się

Sprawdź się

Która edycja Festiwalu Szekspirowskiego odbyła się w 2022r.?

 

Najczęściej czytane